Latest News Archive

Please select Category, Year, and then Month to display items

African/Human Rights in Africa

25 May 2020 | Story Prof Danie Brand | Photo iStock

What can we say about human rights in the context of celebrations on the idea(l) of African unity?

Some of the stock-in-trade questions that arise are, to me, not interesting. So, for example, to ask whether human rights are indigenous to Africa – in the sense that they come from here (whether they are African) – is senseless. If human rights are indeed rights inherent to every human being – of course they are and of course they do – just as they are indigenous to and come from everywhere where human beings live their lives together.

To ask instead what human rights bring to, can do, or mean for Africa, borders on the insulting. This question suggests that human rights are somehow extraneous to Africa, to be brought as a gift from elsewhere. It suggests, therefore, thinly veiled neo-imperialism.

Far more interesting is to ask what Africa brings to human rights – what human rights are in Africa. To this question there are several well-trodden, but still important answers.

First, as appears clearly from the title of Africa’s central human-rights document, the African Charter on Human and Peoples’ Rights, Africa brings to human rights the idea of collective, or peoples’ rights. Human rights in Africa are embedded in the fights of various African nations and the continent itself against – as Kwame Nkrumah called it – ‘imperialism and its handmaidens, colonialism and neo-colonialism’, fights of peoples for self-determination against external domination. From this arose recognition for the rights of peoples, such as the right to exist; the right to development; the right to self-determination; and the right to freedom from foreign economic domination and exploitation. This is significant, because it is frank about the political nature of rights and the importance of rights for political struggle against continuing oppression and exploitation.

Second, as also appears from the ACHPR, Africa has brought to human rights the idea that rights have duties as their corollary. This is the idea that rights are not individual, but nested in relationships; that we each have our rights because we live together with others and as members of a broader collective, and so, we have duties towards those others and towards the broader collective. These are duties to regard others, but also to regard the collective, partly again, in its struggle for self-determination and in a sense, recognition. To take account of others, for example, individuals under African human rights law have the duty to exercise their rights “with due regard to the rights of others” and the duty “to respect and consider … fellow beings without discrimination, and to maintain relations aimed at promoting, safeguarding, and reinforcing mutual respect and tolerance”. To regard the collective, individuals have, among others, the duty “(t)o serve (the) national community by placing (all) physical and intellectual abilities at its service”; “to preserve and strengthen the national independence and the territorial integrity of (their) country and to contribute to its defense in accordance with the law”; and, not surprisingly, the duty “(t)o contribute to the best of (their) abilities, at all times and at all levels, to the promotion and achievement of African unity”. Perhaps more controversially, individuals also have a duty to exercise their rights with due regard to “collective security, morality and common interest” and the duty “(t)o preserve and strengthen social and national solidarity”. This, in turn, is significant, because it suggests a break with, or at least a departure from traditional liberal notions of rights, based on an atomistic vision of the individual and intended for the protection only of individual rights against others.

A third notion brought to human rights by Africa, is perhaps a little less known. In a manifesto adopted at the 1945 Pan-Africanist Congress in Manchester, we find the following arresting phrase as an expression of the Pan-Africanist ideal: “We want the right … to express our thoughts and emotions; to adopt and create forms of beauty.”

Here, I read a right that I have not yet come across elsewhere. This is certainly not only the already deeply entrenched right to freedom of expression and artistic or academic freedom that we are used to in Western notions of rights. Instead, this phrase suggests to me a right to both an epistemology and an ontology – to both understand the world and live in the world as we (choose to) do. How is this different from the notions of peoples’ rights to self-determination and people’s duty to assist in the quest for that self-determination referred to above? There seems to be an element of self-determination at play also in this right to understand and live in the world as we do – it is also the right of peoples to understand and to live as they choose.

What attracts me to this right, apart from the beauty of its formulation, is its self-confidence – the way in which it is asserted without reference to, not relative to, anyone or anything else. A common theme in both the notion of peoples’ rights and of duties correlative to rights in African human rights law, is the importance attached to achievement of self-determination, in a sense of recognition for Africa, its peoples, and the individuals who make up those peoples – that is, self-determination and recognition as against imperialism, colonialism, and neo-colonialism. Although current conditions of neo-colonialism and the continuance of colonialism in most ways clearly require this oppositional stance and formulation, it does present a problem. It opens both these notions to the charge that they perpetually “reduce (us) to the status of complainants” (Ndebele 2000); that in their oppositional formulation, “the confronted other (imperialism, colonialism, neo-colonialism) is still recognised as the source of power, even at a time when political power has already been wrestled away from the other” (Van der Walt 2001).

A right to express ideas and emotions and adopt and create forms of beauty – to an epistemology and ontology – is instead asserted on its own terms. It seems a right to understand and live in the world as we (choose to) do, not against, but alongside others. As such, it offers a glimpse of “dispensations of true African cultural recovery and re-orientation” (Falola 2018).

This article was written by Prof Danie Brand - Director: Free State Centre for Human Rights

News Archive

Volksblad: Moshoeshoe Memorial Lecture

2006-05-27

27 Mei 2006

Moshoeshoe het mense saamgebind
KONING MOSHOESHOE kon bewys dat verskeidenheid ’n bindende eienskap kan wees. Dit blyk ’n sleutelbeginsel van sy leierskap te wees – en dit is nie ’n maklike een om te begryp nie.

Jy bereik die grootste eenheid tussen onderskeidende entiteite waar jy relatief vrye ruimte aan hulle gee om hul eiesoortige kenmerke na vore te bring.

Dít blyk uit prof. Njabulo Ndebele se gedenklesing oor koning Moshoeshoe.
Lesotho; het; onder Moshoeshoe se leierskap mense van verskeie dele van die subkontinent gelok.
Dié mense het hierheen gevlug van die verwoesting wat as lifaqane bekend geword het toe Shaka sy koninkryk met militêre onderwerping verstewig het.

Ndebele het gesê daar is algemene ooreenkoms dat die oorloë wat hieruit gespruit het, die maatskaplike grondslae van talle samelewings in Suider-Afrika geskud het.

“Dit was in dié konteks dat Moshoeshoe leierskap getoon het.”
Prof. Frederick Fourie, rektor en visekanselier van die Universiteit van die Vrystaat (UV), het gesê die lesing vorm deel van ’n groter debat oor leierskapmodelle, veral die konsep van Afrika-leierskap, en die voortgesette diskoers oor nasiebou en versoening.

Die Moshoeshoe-projek is in 2004 aan die UV begin om met Suid-Afrika se eerste dekade van demokrasie saam te val.
Die projek was deel van die UV se eeufeesvieringe in 2004.
Met dié projek word geprobeer om ’n groot Afrika-leier te vereer en die UV se verbintenis tot transformasie te toon sodat ’n ware inklusiewe en nie-rassige universiteit geskep kan word.

“As die stigter van die Basoeto-nasie, word daar wyd erkenning aan koning Moshoeshoe vir sy buitengewone leierskapstyl gegee.

“Diplomasie, versoening en vreedsame naasbestaan is van die kenmerke van sy leierskap, soos getoon in sy pogings om verskillende groepe in een nasie te verenig,” sê Fourie.

KONING MOSHOESHOE, een van Afrika se eertydse groot leiers. Hy is meer as 130 jaar gelede dood. Foto: verskaf

Waarde van openbare spraak ‘nou bedreig’
AANDUIDINGS bestaan dat die waarde van openbare spraak wat hoog deur koning Moshoeshoe van Lesotho op prys gestel is, nou onder ernstige bedreiging kan wees.

Om dié rede dra hy die koning Moshoeshoe-gedenklesing op aan al dié mense in Suid-Afrika en elders wat die moed het om hul oorwoë mening uit te druk oor belangrike sake wat die samelewing in die gesig staar, het prof. Njabulo Ndebele, visekanselier van die Universiteit van Kaapstad, gesê.

Ndebele, wêreldbekende skrywer, het gesê dié lesing kom op ’n kritieke punt in Suid-Afrika se nuwe demokrasie.
Dié lesing, om die buitengewone nalatenskap van een van Afrika se groot leiers te eer, is eergisteraand op die kampus van die Universiteit van die Vrystaat (UV) gelewer en het ’n staande toejuiging deur ’n groot gehoor uitgelok.

Ndebele het gesê die mense wat hul menings uitdruk oor belangrike sake, kan rubriekskrywers, redakteurs, kommentators, alle soorte kunstenaars, akademici, koerantbriefskrywers, nie-gewelddadige optoggangers met plakkate en strokiesprentkunstenaars wees “wat ’n spieël voor ons oë sit”.

“Selfs wanneer hulle dit waag op heilige gebied, soos sommige strokiesprentkunstenaars onlangs gedoen het, herinner hulle ons net dat selfs die heilige misbruik kan word vir doeleindes wat min met heiligheid te doen het.

“Dit is hul manier om ons te help, dalk meer diepsinnig as wat ons besef, om daardie einste ruimte van heiligheid in ons lewe te bewaar.

“Hulle verdiep ons insigte deur ons begrip te verdiep.
“Dit is gepas om hul dapperheid te vier,” het Ndebele gesê.
“Hulle herinner ons dat leierskap nie al is wat ons doen wanneer ons in ’n sekere magsposisie geplaas is om ’n organisasie of ’n sekere instelling te stuur nie.”

Hy het gesê onder die mense wat gevier moet word, sluit hy nie dié in wat deur haatspraak ander aanhits om geweld te pleeg; teen; mense; wat hul andersdenkende menings lug nie.

“Dit is nie met dapperheid dat hulle aanhits nie, maar weens hul toevlug tot die narkotiese beskerming van die skare.”

Mense voel glo ál kwesbaarder
Vise-kanselier lewer Moshoeshoe-gedenklesing
’n TOENEMENDE aantal hoogs intelligente, sensitiewe en toegewyde Suid-Afrikaners oor die klas-, ras- en kulturele spektrum heen bely dat hulle – soos nog nooit tevore nie – onseker en kwesbaar voel sedert 1994.

Só het prof. Njabulo Ndebele, vise-kanselier van die Universiteit van Kaapstad, gesê in die Universiteit van die Vrystaat (UV) se eerste koning Moshoeshoe-gedenklesing.

Die onderwerp was Reflections on the leadership challenges in South Africa.
Wanneer ontembare optimiste beken hulle voel dinge is van stryk, versprei die naarheid van angs. “Dit moet iets te doen hê met ’n ophoping van gebeure wat die gevoel van dreigende inploffing oordra.”

’n Gevoel heers dat Suid-Afrika ’n baie komplekse samelewing het wat liewer eenvoudige, gesentraliseerde beheer voortbring in die hoop dat dienslewering dan beter en vinniger gedryf kan word. Die kompleksiteit van beheer word dan in ’n enkele struktuur van gesag gevestig, eerder as in die afgewentelde strukture soos wat in die Grondwet beoog word.

Dat die afgewentelde strukture nie hul grondwetlik-gedefinieerde rolle verwerklik nie, moenie toegeskryf word aan die mislukking van die beheermeganisme nie.

“Dit is te vroeg om te sê dat wat ons sedert 1994 bereik het, nie gewerk het nie,” het Ndebele gesê.
Dit lyk of ’n kombinasie van omstandighede tot die “gevoel van ontknoping” lei.
“Ek wil dit vermy om te sê: ‘Kyk na Khutsong’, asof u sal verstaan wat ek bedoel wanneer ek sê u moet na Khutsong kyk.”
Sulke kennis lei tot wanhoop, want dit roep ’n werklikheid op wat só oorweldigend is dat dit fatalisties kan wees.
Ndebele het gesê niks kon meer vreesaanjaend wees as toe ’n komplot van die Boeremag oopgevlek en sekere Boeremaglede aangekeer is nie.

Sekere Boeremaglede het van ’n maksimum-sekuriteit-tronk ontsnap. “Sover ek weet, is hulle nie weer gevang nie.
“Wat is gedoen om die gaping te oorbrug?” was een van sy vrae hieroor.
“Van só ’n belangrike saak weet die publiek nie baie nie. Die karige kommunikasie kan die gevaarlike boodskap uitdra dat óf niks gedoen word nie, óf die staat in dié saak misluk.”

Hy het gevra: “Hoekom het die kwessie van munisipale afbakening tot die situasie in Khutsong gelei? Dit lyk of die probleem voortgaan, sonder ’n oplossing in sig.”

’n Aantal soortgelyke, oënskynlik plaaslike rebellies het oor die land heen plaasgevind. “Is hier ’n patroon?”
Ndebele het na die onlangse verhoor van oud-adj.pres. Jacob Zuma, wat van verkragting aangekla was, verwys.
Dié drama blyk ver van oor te wees. Dit beloof “om ons almal sonder verligting te hou, in ’n toestand van angs”.
Die gemene draad van dié gebeure is die gevoel van ’n oneindige spiraal van probleme wat vertroue tap. Daar kan ’n sterk suggestie in al dié gebeure wees “dat ons dalk nooit sosiale samehang in Suid-Afrika gehad het nie...”

“Wat ons sekerlik oor dekades gehad het, is ’n mobiliserende visie. Kan dit wees dat die mobiliserende visie onder die gewig van die werklikheid en omvang van maatskaplike heropbouing kraak en dat die legitieme raamwerk om oor dié probleme te debatteer ineenstort?”

‘Swart mense staar hulself in die gesig’
DIE swart meerderheid staar homself nou in die gesig: dalk werklik vir die eerste keer sedert 1994.
Só het prof. Njabulo Ndebele gesê toe hy die koning Moshoeshoe-gedenklesing by die Universiteit van die Vrystaat in Bloemfontein gelewer het.

Hy het gesê dit lyk of Suid-Afrika ’n meganisme nodig het om selfvertroue te bou.
Deur dié meganisme “kan ons die situasie waarin ons is, erken, wat dit ook al is”.
“Ons het ’n meganisme nodig wat die verskillende posisies van die mededingers sal bevestig en hul eerlikheid sal bekragtig op ’n manier wat die publiek vertroue sal gee dat werklike oplossings moontlik is.”

Dit is dié soort “openheid wat nooit maklik kom nie”, wat lei tot deurbraak-oplossings.
Ndebele het gesê ’n komplekse demokrasie soos Suid-Afrika s’n kan nie oorleef met ’n enkele gesag nie.
Net veelvuldige owerhede binne ’n grondwetlike raamwerk “het ’n ware kans”.
“Kan ’n deel van die probleem wees dat ons nie in staat is om die idee van ‘opposisie’ te hanteer nie?
“Ons is verskrik dat enige van ons ‘die opposisie’ kan word.
“Dit is tyd dat ons die koms voorsien van ’n oomblik wanneer daar nie meer ’n enkele, oorweldigende, dominante politieke mag is soos wat nou die geval is nie.”

Ndebele het gesê: “Ek glo ons het dalk ’n oomblik bereik wat nie fundamenteel verskillend is nie van die ontnugterende, tóg hartversterkende nasiebourealiteite wat gelei het tot Kemptonpark in die vroeë jare negentig.”

“Die verskil tussen toe en nou is dat die swart meerderheid nie nou na wit landgenote oor die onderhandelingstafel kyk nie.

“Die swart meerderheid staar homself in die gesig: dalk werklik vir die eerste keer sedert 1994.”
Dit is weer “tyd vir visie”, het Ndebele gesê.

Back

Economic and Management Sciences

Education

Health Sciences

The Humanities

Law

Natural and Agricultural Sciences

Theology and Religion

Open Distance Learning

Business School

We use cookies to make interactions with our websites and services easy and meaningful. To better understand how they are used, read more about the UFS cookie policy. By continuing to use this site you are giving us your consent to do this.

Accept