Latest News Archive

Please select Category, Year, and then Month to display items
Previous Archive
25 May 2020 | Story Prof Danie Brand | Photo iStock

What can we say about human rights in the context of celebrations on the idea(l) of African unity?

Some of the stock-in-trade questions that arise are, to me, not interesting. So, for example, to ask whether human rights are indigenous to Africa – in the sense that they come from here (whether they are African) – is senseless. If human rights are indeed rights inherent to every human being – of course they are and of course they do – just as they are indigenous to and come from everywhere where human beings live their lives together.

To ask instead what human rights bring to, can do, or mean for Africa, borders on the insulting. This question suggests that human rights are somehow extraneous to Africa, to be brought as a gift from elsewhere. It suggests, therefore, thinly veiled neo-imperialism.

Far more interesting is to ask what Africa brings to human rights – what human rights are in Africa. To this question there are several well-trodden, but still important answers.

First, as appears clearly from the title of Africa’s central human-rights document, the African Charter on Human and Peoples’ Rights, Africa brings to human rights the idea of collective, or peoples’ rights. Human rights in Africa are embedded in the fights of various African nations and the continent itself against – as Kwame Nkrumah called it – ‘imperialism and its handmaidens, colonialism and neo-colonialism’, fights of peoples for self-determination against external domination. From this arose recognition for the rights of peoples, such as the right to exist; the right to development; the right to self-determination; and the right to freedom from foreign economic domination and exploitation. This is significant, because it is frank about the political nature of rights and the importance of rights for political struggle against continuing oppression and exploitation. 

Second, as also appears from the ACHPR, Africa has brought to human rights the idea that rights have duties as their corollary. This is the idea that rights are not individual, but nested in relationships; that we each have our rights because we live together with others and as members of a broader collective, and so, we have duties towards those others and towards the broader collective. These are duties to regard others, but also to regard the collective, partly again, in its struggle for self-determination and in a sense, recognition. To take account of others, for example, individuals under African human rights law have the duty to exercise their rights “with due regard to the rights of others” and the duty “to respect and consider … fellow beings without discrimination, and to maintain relations aimed at promoting, safeguarding, and reinforcing mutual respect and tolerance”. To regard the collective, individuals have, among others, the duty “(t)o serve (the) national community by placing (all) physical and intellectual abilities at its service”; “to preserve and strengthen the national independence and the territorial integrity of (their) country and to contribute to its defense in accordance with the law”; and, not surprisingly, the duty “(t)o contribute to the best of (their) abilities, at all times and at all levels, to the promotion and achievement of African unity”. Perhaps more controversially, individuals also have a duty to exercise their rights with due regard to “collective security, morality and common interest” and the duty “(t)o preserve and strengthen social and national solidarity”. This, in turn, is significant, because it suggests a break with, or at least a departure from traditional liberal notions of rights, based on an atomistic vision of the individual and intended for the protection only of individual rights against others.

A third notion brought to human rights by Africa, is perhaps a little less known. In a manifesto adopted at the 1945 Pan-Africanist Congress in Manchester, we find the following arresting phrase as an expression of the Pan-Africanist ideal: “We want the right … to express our thoughts and emotions; to adopt and create forms of beauty.”

Here, I read a right that I have not yet come across elsewhere. This is certainly not only the already deeply entrenched right to freedom of expression and artistic or academic freedom that we are used to in Western notions of rights. Instead, this phrase suggests to me a right to both an epistemology and an ontology – to both understand the world and live in the world as we (choose to) do. How is this different from the notions of peoples’ rights to self-determination and people’s duty to assist in the quest for that self-determination referred to above? There seems to be an element of self-determination at play also in this right to understand and live in the world as we do – it is also the right of peoples to understand and to live as they choose.

What attracts me to this right, apart from the beauty of its formulation, is its self-confidence – the way in which it is asserted without reference to, not relative to, anyone or anything else. A common theme in both the notion of peoples’ rights and of duties correlative to rights in African human rights law, is the importance attached to achievement of self-determination, in a sense of recognition for Africa, its peoples, and the individuals who make up those peoples – that is, self-determination and recognition as against imperialism, colonialism, and neo-colonialism. Although current conditions of neo-colonialism and the continuance of colonialism in most ways clearly require this oppositional stance and formulation, it does present a problem. It opens both these notions to the charge that they perpetually “reduce (us) to the status of complainants” (Ndebele 2000); that in their oppositional formulation, “the confronted other (imperialism, colonialism, neo-colonialism) is still recognised as the source of power, even at a time when political power has already been wrestled away from the other” (Van der Walt 2001).

A right to express ideas and emotions and adopt and create forms of beauty – to an epistemology and ontology – is instead asserted on its own terms. It seems a right to understand and live in the world as we (choose to) do, not against, but alongside others. As such, it offers a glimpse of “dispensations of true African cultural recovery and re-orientation” (Falola 2018).

This article was written by Prof Danie Brand - Director: Free State Centre for Human Rights

News Archive

Artikel in Die Burger: Steeds is daar die kans vir heling deur Dr Franklin Sonn
2008-04-07

Steeds is daar die kans vir heling

Dr Franklin Sonn - Kanselier van die Universiteit van die Vrystaat en ’n oud-ambassadeur.


TOE gene-navorsers uiteindelik die menslike genoom georden het, is bevind dat menslike wesens inderdaad slegs in minder as 2 % onderling verskil en andersins ooreenstem.

Dít is die goeie nuus.

In die loop van die mens se ontwikkelingsgang en in die proses van ons sosiale organisering is godsdiens-, taal- en kultuurpatrone ontwikkel wat gelei het tot territorium-afbakening en volksvorming waaruit ’n hele geskiedenis van haat, nyd en bloedvergieting ontstaan het het wat ondanks die hoë peil van die beskawing wat die postmoderne mens bereik het, steeds voortwoed.

Dít is die slegte nuus.

Gebeure op die kampus van die Universiteit van die Vrystaat (UV) het ons op onnoemlik tragiese wyse herinner aan ons menslike mislukking dat ons – ondanks die oorheersende ooreenkomste tussen ons – ons liewer op grond van die bykans een persent onderlinge verskil vergrype pleeg wat selfs by diere ondenkbaar is. Dat dit boonop op die kampus van ’n universiteit gebeur, is des te ontstellender.

Dit strek ons universiteit egter tot eer dat die verwagte strafstappe onmiddellik gedoen is en dat geen poging aangewend is om selfverskonend verduidelikings te gee of die kombers oor die kop te trek nie.

IN ’n breër konteks wys prof. Hermann Giliomee tereg daarop dat die tydskrif The Economist ’n opname van Markinor gepubliseer het wat aantoon dat meerderhede in al die gemeenskappe te kenne gee dat rasseverhoudings sedert die koms van die demokrasie verbeter het.

Die afleiding daarvan is dat Suid-Afrika in al sy dimensies op die regte pad is en dat ons in die hoop op ’n beter toekoms vir ons almal voortleef. Die nasionale projek om godsdiens, taal en verskille te eerbiedig maar terselfdertyd ’n heterogene tapisserie van eenheid as nasie te bou is die meeste van ons se erns. Ondanks die terugslag is die universiteit verbind tot hierdie toekomsvisie van transformasie wat herhaaldelik leidinggewend deur die rektor, prof. Frederick Fourie, sowel as sy voorganger, prof. Stef Coetzee, uitgespel is.

Vir die UV gaan dit daarom om die pad van insluiting en eenheid diepgaande te bestuur sodat wit en swart die universiteit as tuiste vir almal sien en ervaar en om die idee van verdringing van een groep deur die ander te vermy of selfs te voorkom dat die toestand geskep word dat een groep in die proses op die vlug slaan. Ons is verbind tot die skepping van ’n nierassige universiteit en nie die toestand dat wittes buite woon en swartes binne of andersom nie.


Ons koester die begrip van medemenslikheid en agting vir ons almal se gelyke menswaardigheid op grond van ons oorheersende menslike ooreenkomste en gedeelde waardes. Ons staan rassisme teen, of dit nou van wit of van swart kom. Ons wil nie aan die eenkant versoening predik maar in waansinnige onderlinge verdeeldheid en agterdog voortleef nie. Almal moet die wonder beleef van die moontlikheid dat ons een kan wees.

Ons waardeer dit opreg dat daar van die kant van ons minister Naledi Pandor paslike veroordeling van die rassevoorval uitgespreek is, maar dat sy onmiddellik die fokus geplaas het op die geleenthede wat die geval vir al ons kampusse maar ook vir ons land bied.

Eweneens ervaar ons die reaksie van die rektore van nasionale universiteite as aandoenlik positief waar die vanselfsprekende veroordeling gepaardgegaan het met die oorheersende geneigdheid om as leiers van meer rassige kampusse intellektuele leiding te probeer gee in die bepaling van waar ons land staan in die hantering van rassisme, ons erfsonde.

Ons is maar alte bewus daarvan dat ons ongelukkige geskiedenis van kolonialisme en apartheid nog vars in die geheue is. In ons euforie oor die koms van die demokrasie, wat gegrond is op ons grondwetlike verklaring van ons eenheid, was ons nietemin miskien naïef om te dink dat ons in werklikheid nou een is. Dit was bloot die aanhef. Jody Kollapen van die Suid-Afrikaanse Menseregtekommissie het iets beet wanneer hy aanvoer dat ons wel versoening omhels het, maar naïef gedink het dat solank ons die konsep op ons lippe neem, dit alles sal regmaak. Ons stem saam dat daar inderdaad steeds baie werk te doen is.

Ons wil te maklik die omvang van die taak om ’n nierassige nasie te bou geringskat. Ons misken heel dikwels die inherente gebrek aan kapasiteit by mense om op hul Godgegewe ooreenkomste te fokus. Dit lyk asof mense veel meer geneig is om verskille, gewaand of eg, te beklemtoon. Dit is ’n deel van ons menslikheid. Daar is ’n ontstentenis van leiding van byvoorbeeld ons kerk. Die kerk verkondig met heilige preweling ons eenheid in Christus, maar verdedig onmiddellik daarna dawerend verdeeldheid in die kerk. Ons pas regstelling in die werkplek toe sonder om werklik aandag te gee aan en bronne beskikbaar te stel vir die hantering van geregverdigde swart woede en sonder om begryplike aanmatiging en meerderwaardigheid te versoen met ewe begryplike wit verydeling en vervreemding.

Ons ag diversiteit as ’n gegewe sonder om genoegsame werk daarvan te maak om die rykheid van ons heterogeniteit in te bou in die nierassige eenheidstaat wat ons voorsien. Ons begaan ook die fout om die erfsonde van rassisme as net ’n Suid-Afrikaanse fenomeen te eien en is geskok as ons opmerk hoe diep die kloof tussen groepe in Amerika steeds lê.

SENATOR BARACK OBAMA se toespraak in Philadelphia spreek tot die hart van die kwessie oor hoe moeilik dit is om medemenslik te wees en hoe ons sukkel om ons in ander skoene te plaas en so eenheid te bou.

Ons vergeet so maklik dat ons versugting na vrede nêrens sal kom as ons nie die aandrang verstaan dat niemand gevra word om af te skuif nie, maar dat mense bloot gevra word om op te skuif sodat almal sitplek kan kry sodat ons sodoende mekaar se menswaardigheid kan voel en verstaan. Ons almal het gelyke aanspraak op Suid-Afrikanerskap. Niemand het die reg om meerderwaardig te voel nie. Ons mag ook nie ruimte skenk aan die geboorte of oplewing van ’n nuwe veronderstelling dat gemeensaamheid gebou kan word deur rassevernedering aan die een kant en rassevergelding aan die ander kant nie. Ons in Suid-Afrika het ’n hoë prys betaal vir die beoefening asook die verdraagsaamheid. Ons moet enige vorm van rassehegemonie teenstaan.

Hoe erg die provokasie ook al by swart mense kan wees wanneer ons rassevergelding soek, ons mag dit nooit weer verdra nie. Aan die ander kant is dit ewe gevaarlik dat ons nasionale geesdrif vir vergifnis en versoening deur wit mense geag word as ’n geleentheid om terug te val in gemaksones van meerderwaardigheid en toe-eiening Ons is dit aan ons toekoms verskuldig om hierdie tendense onmiddellik raak te sien en te besweer. Dit verg dapper leierskap. Ons universiteit het rede om trots te wees op ons prestasies om groter oopheid en toeganklikheid te skep. Die afgelope 5 jaar het ons 61 studente uit lande soos die Soedan, Ethiopië, Kameroen, Botswana en Lesotho gedoktoreer. Boonop het 6 studente uit lande soos Korea en Indië by ons doktorsgrade verwerf en 11 uit lande soos Amerika en Duitsland. Dit is ons trots.

Ons aan die UV is dit aan ons land maar ook aan onsself verskuldig om nederig te bly en, waar nodig, ons hand diep in eie boesem te steek, maar terselfdertyd te beklemtoon dat ons nie gedefinieer wil word deur insidentele vergrype van ’n klein groep misleide studente nie – hoe erg hul optrede ook al is. Ons reken daarmee af, maar ons wil graag onsself erken as deelgenote aan die erfenis van die nasionale sonde van rassisme, maar ’n universiteit wat transformasie aktief nastreef. Ons is trots op ons oopheid en wat daaruit voortspruit. Op die oomblik is ons onsosiale tradisie van herkoms Afrikaans en Sotho en is ons daarop ingestel om, waar doenlik en waar dit vereis word, Engels as internasionale taal in te bou in ons pogings om mekaar te vind eerder om ons trotse kultuur tradisies te vergeet.

DIE raad, die senaat, die rektor, die personeel van die universiteit wil saam met studente en werkers opnuut geleenthede soek om in gesprek met mekaar te bly. Ons wil saam opgewonde bly oor die moontlikheid van heling, groei en transformasie wat die onlangse insident vir ons geskep het.

Artikel in Die Burger, Saterdag 22 Maart 2008

We use cookies to make interactions with our websites and services easy and meaningful. To better understand how they are used, read more about the UFS cookie policy. By continuing to use this site you are giving us your consent to do this.

Accept