Latest News Archive

Please select Category, Year, and then Month to display items
Previous Archive
25 May 2020 | Story Dr Munyaradzi Mushonga | Photo Supplied
Dr Munyaradzi Mushonga

As we virtually celebrate Africa Month in 2020, it is worth reflecting on the journey of the African university as a reminder of where we are coming from, where we are today, and where we are going. The emergence and development of university education in Africa can be conceptualised in four distinct phases, namely the pre-colonial university (before 1900), the colonial university (1900-c.1960), the developmental (post-colonial) university (1961-c.1980), and the market (entrepreneurial)/crisis-era university (1980-present). If we follow this scheme, with the Coronavirus and COVID-19 in our midst, the African university is entering the fifth phase. Just a week into the pandemic, African universities were already experimenting with various online learning and teaching approaches to keep the academic programme afloat, away from the walled university. 

Higher education on the African continent long antedates the establishment of Western-style universities in the 19th century and is traceable to the 3rd century BC. The oldest university still in existence is Al-Azhar in Egypt, founded in 969 AD. It is regarded as one of the leading Islamic HE institutions in the world today. Not only did the idea of higher learning begin in Africa, but the spread of universities into “Western Europe was mainly through the traffic of knowledge and ideas that flowed across the Strait of Gibraltar from North Africa” (Tisani, 2005:2). 

Colonial universities were a product of the European colonisation of Africa and most of these emerged after the Second World War. Their mandate was to reorient European colonies through the idea of ‘colonial development’ as well as to “cultivate and sustain indigenous elites” moulded along European traditions; elites that would be crucial in maintaining links with the former colonial powers after the departure of the physical empire from Africa (Munene, 2010:400). Thus, colonial universities were among the major instruments and vehicles of cultural westernisation and assimilation, bent on removing the hard disk of previous African knowledge and memory, and downloading into it a software of European memory. Today, the continent remains dominated by universities shaped by the logics of colonialism. It is this resilient colonial university that decoloniality seeks to disrupt and to plant in its place an African university steeped in epistemologies of the Global South. 

Following the retreat of the physical empire, African states established development-orientated universities. It was readily accepted that HE was capable of contributing to the social, cultural, and economic development of Africa. As such, many universities were initially generously funded and supported by the state. However, this commitment only lasted for about a decade or so. The ‘independence’ university was overly concerned with first – ‘Africanising’ the public service, and second – with the anti-colonialist aspiration of taking over and ‘Africanising’ positions within the institution. The more nationalism turned into a state project, the more pressure there was on the developmentalist university to implement a state-determined and state-driven agenda, and the more this happened, “the more critical thought was taken as subversive of the national project” (Mamdani, 2008). Resultantly, the university lost its original mandate and the international policy environment did not help matters, as the World Bank and the International Monetary Fund suggested that ‘Africa did not need university education’ and called for the privatisation of public universities. 

The fate of the ‘developmental university’ was sealed in 1990 when the World Conference on Education for All prioritised elementary education. The increasing frustration with the perceived failure of the ‘developmental university’ on the one hand, and changed Western priorities and the inevitable influence of Western aid and Western academic organisations on the other hand, gave rise to the market (entrepreneurial)/crisis-era university. Since the structural adjustment programmes of the 1980s, many African universities have been under pressure to liberalise, following the retreat of the state in the provision of education. This led to various forms of disputes and contestations (#FeesMustFall is one of them) – contestations centred on the meaning, purpose, and mission of an African university (Zeleza and Olukoshi, 2004:1) in a fast decolonising yet liberalising environment. 

Today, with the Coronavirus and COVID-19 in our midst, one thing is certain – the pandemic will have a lasting impact on all national institutions, the African university included. It is not possible to predict the kind of university that might emerge both during and beyond the pandemic. However, the following questions might help us imagine such a university. What kind of university do we have (now/today)? What kind of university do we want? What kind of university do we need? What kind of university can we afford? These are transhistorical questions that have informed all previous versions of the university. Clearly, the COVID-19 pandemic is sure to give birth to another crisis-era university. While such a university will be dictated by the prevailing socio-economic and socio-political ideologies and landscapes shaped by the pandemic, we should also refuse to allow the pandemic to define such a university for us. The COVID-19 pandemic should only be used as a stage for a ‘great leap’ forward. The pandemic offers the African university a fresh start. Yet, we must, as some Kovsies have already cautioned, guard against the temptation to respond to crises in particularist and isolationist fashions. It is time to overcome. It is time to unite. It is time to grab the bull by the horns. It is time for Africa’s place in the sun. #ONEAFRICA.  

This article was written by Dr Munyaradzi Mushonga, Programme Director: Africa Studies, Centre for Gender and Africa Studies 


News Archive

Artikel in Die Burger: Steeds is daar die kans vir heling deur Dr Franklin Sonn
2008-04-07

Steeds is daar die kans vir heling

Dr Franklin Sonn - Kanselier van die Universiteit van die Vrystaat en ’n oud-ambassadeur.


TOE gene-navorsers uiteindelik die menslike genoom georden het, is bevind dat menslike wesens inderdaad slegs in minder as 2 % onderling verskil en andersins ooreenstem.

Dít is die goeie nuus.

In die loop van die mens se ontwikkelingsgang en in die proses van ons sosiale organisering is godsdiens-, taal- en kultuurpatrone ontwikkel wat gelei het tot territorium-afbakening en volksvorming waaruit ’n hele geskiedenis van haat, nyd en bloedvergieting ontstaan het het wat ondanks die hoë peil van die beskawing wat die postmoderne mens bereik het, steeds voortwoed.

Dít is die slegte nuus.

Gebeure op die kampus van die Universiteit van die Vrystaat (UV) het ons op onnoemlik tragiese wyse herinner aan ons menslike mislukking dat ons – ondanks die oorheersende ooreenkomste tussen ons – ons liewer op grond van die bykans een persent onderlinge verskil vergrype pleeg wat selfs by diere ondenkbaar is. Dat dit boonop op die kampus van ’n universiteit gebeur, is des te ontstellender.

Dit strek ons universiteit egter tot eer dat die verwagte strafstappe onmiddellik gedoen is en dat geen poging aangewend is om selfverskonend verduidelikings te gee of die kombers oor die kop te trek nie.

IN ’n breër konteks wys prof. Hermann Giliomee tereg daarop dat die tydskrif The Economist ’n opname van Markinor gepubliseer het wat aantoon dat meerderhede in al die gemeenskappe te kenne gee dat rasseverhoudings sedert die koms van die demokrasie verbeter het.

Die afleiding daarvan is dat Suid-Afrika in al sy dimensies op die regte pad is en dat ons in die hoop op ’n beter toekoms vir ons almal voortleef. Die nasionale projek om godsdiens, taal en verskille te eerbiedig maar terselfdertyd ’n heterogene tapisserie van eenheid as nasie te bou is die meeste van ons se erns. Ondanks die terugslag is die universiteit verbind tot hierdie toekomsvisie van transformasie wat herhaaldelik leidinggewend deur die rektor, prof. Frederick Fourie, sowel as sy voorganger, prof. Stef Coetzee, uitgespel is.

Vir die UV gaan dit daarom om die pad van insluiting en eenheid diepgaande te bestuur sodat wit en swart die universiteit as tuiste vir almal sien en ervaar en om die idee van verdringing van een groep deur die ander te vermy of selfs te voorkom dat die toestand geskep word dat een groep in die proses op die vlug slaan. Ons is verbind tot die skepping van ’n nierassige universiteit en nie die toestand dat wittes buite woon en swartes binne of andersom nie.


Ons koester die begrip van medemenslikheid en agting vir ons almal se gelyke menswaardigheid op grond van ons oorheersende menslike ooreenkomste en gedeelde waardes. Ons staan rassisme teen, of dit nou van wit of van swart kom. Ons wil nie aan die eenkant versoening predik maar in waansinnige onderlinge verdeeldheid en agterdog voortleef nie. Almal moet die wonder beleef van die moontlikheid dat ons een kan wees.

Ons waardeer dit opreg dat daar van die kant van ons minister Naledi Pandor paslike veroordeling van die rassevoorval uitgespreek is, maar dat sy onmiddellik die fokus geplaas het op die geleenthede wat die geval vir al ons kampusse maar ook vir ons land bied.

Eweneens ervaar ons die reaksie van die rektore van nasionale universiteite as aandoenlik positief waar die vanselfsprekende veroordeling gepaardgegaan het met die oorheersende geneigdheid om as leiers van meer rassige kampusse intellektuele leiding te probeer gee in die bepaling van waar ons land staan in die hantering van rassisme, ons erfsonde.

Ons is maar alte bewus daarvan dat ons ongelukkige geskiedenis van kolonialisme en apartheid nog vars in die geheue is. In ons euforie oor die koms van die demokrasie, wat gegrond is op ons grondwetlike verklaring van ons eenheid, was ons nietemin miskien naïef om te dink dat ons in werklikheid nou een is. Dit was bloot die aanhef. Jody Kollapen van die Suid-Afrikaanse Menseregtekommissie het iets beet wanneer hy aanvoer dat ons wel versoening omhels het, maar naïef gedink het dat solank ons die konsep op ons lippe neem, dit alles sal regmaak. Ons stem saam dat daar inderdaad steeds baie werk te doen is.

Ons wil te maklik die omvang van die taak om ’n nierassige nasie te bou geringskat. Ons misken heel dikwels die inherente gebrek aan kapasiteit by mense om op hul Godgegewe ooreenkomste te fokus. Dit lyk asof mense veel meer geneig is om verskille, gewaand of eg, te beklemtoon. Dit is ’n deel van ons menslikheid. Daar is ’n ontstentenis van leiding van byvoorbeeld ons kerk. Die kerk verkondig met heilige preweling ons eenheid in Christus, maar verdedig onmiddellik daarna dawerend verdeeldheid in die kerk. Ons pas regstelling in die werkplek toe sonder om werklik aandag te gee aan en bronne beskikbaar te stel vir die hantering van geregverdigde swart woede en sonder om begryplike aanmatiging en meerderwaardigheid te versoen met ewe begryplike wit verydeling en vervreemding.

Ons ag diversiteit as ’n gegewe sonder om genoegsame werk daarvan te maak om die rykheid van ons heterogeniteit in te bou in die nierassige eenheidstaat wat ons voorsien. Ons begaan ook die fout om die erfsonde van rassisme as net ’n Suid-Afrikaanse fenomeen te eien en is geskok as ons opmerk hoe diep die kloof tussen groepe in Amerika steeds lê.

SENATOR BARACK OBAMA se toespraak in Philadelphia spreek tot die hart van die kwessie oor hoe moeilik dit is om medemenslik te wees en hoe ons sukkel om ons in ander skoene te plaas en so eenheid te bou.

Ons vergeet so maklik dat ons versugting na vrede nêrens sal kom as ons nie die aandrang verstaan dat niemand gevra word om af te skuif nie, maar dat mense bloot gevra word om op te skuif sodat almal sitplek kan kry sodat ons sodoende mekaar se menswaardigheid kan voel en verstaan. Ons almal het gelyke aanspraak op Suid-Afrikanerskap. Niemand het die reg om meerderwaardig te voel nie. Ons mag ook nie ruimte skenk aan die geboorte of oplewing van ’n nuwe veronderstelling dat gemeensaamheid gebou kan word deur rassevernedering aan die een kant en rassevergelding aan die ander kant nie. Ons in Suid-Afrika het ’n hoë prys betaal vir die beoefening asook die verdraagsaamheid. Ons moet enige vorm van rassehegemonie teenstaan.

Hoe erg die provokasie ook al by swart mense kan wees wanneer ons rassevergelding soek, ons mag dit nooit weer verdra nie. Aan die ander kant is dit ewe gevaarlik dat ons nasionale geesdrif vir vergifnis en versoening deur wit mense geag word as ’n geleentheid om terug te val in gemaksones van meerderwaardigheid en toe-eiening Ons is dit aan ons toekoms verskuldig om hierdie tendense onmiddellik raak te sien en te besweer. Dit verg dapper leierskap. Ons universiteit het rede om trots te wees op ons prestasies om groter oopheid en toeganklikheid te skep. Die afgelope 5 jaar het ons 61 studente uit lande soos die Soedan, Ethiopië, Kameroen, Botswana en Lesotho gedoktoreer. Boonop het 6 studente uit lande soos Korea en Indië by ons doktorsgrade verwerf en 11 uit lande soos Amerika en Duitsland. Dit is ons trots.

Ons aan die UV is dit aan ons land maar ook aan onsself verskuldig om nederig te bly en, waar nodig, ons hand diep in eie boesem te steek, maar terselfdertyd te beklemtoon dat ons nie gedefinieer wil word deur insidentele vergrype van ’n klein groep misleide studente nie – hoe erg hul optrede ook al is. Ons reken daarmee af, maar ons wil graag onsself erken as deelgenote aan die erfenis van die nasionale sonde van rassisme, maar ’n universiteit wat transformasie aktief nastreef. Ons is trots op ons oopheid en wat daaruit voortspruit. Op die oomblik is ons onsosiale tradisie van herkoms Afrikaans en Sotho en is ons daarop ingestel om, waar doenlik en waar dit vereis word, Engels as internasionale taal in te bou in ons pogings om mekaar te vind eerder om ons trotse kultuur tradisies te vergeet.

DIE raad, die senaat, die rektor, die personeel van die universiteit wil saam met studente en werkers opnuut geleenthede soek om in gesprek met mekaar te bly. Ons wil saam opgewonde bly oor die moontlikheid van heling, groei en transformasie wat die onlangse insident vir ons geskep het.

Artikel in Die Burger, Saterdag 22 Maart 2008

We use cookies to make interactions with our websites and services easy and meaningful. To better understand how they are used, read more about the UFS cookie policy. By continuing to use this site you are giving us your consent to do this.

Accept