Latest News Archive

Please select Category, Year, and then Month to display items
Previous Archive
31 August 2022 | Story Leonie Bolleurs | Photo Supplied
Mpeti Morojele and Prof Jonathan Noble
Mpeti Morojele and Prof Jonathan Noble, Head of the UFS Department of Architecture, at the 33rd Sophia Gray Laureate exhibition at the Oliewenhuis Art Museum.

The Department of Architecture at the University of the Free State (UFS) this year hosted the first entirely face-to-face Sophia Gray lecture since the COVID-19 pandemic.

Talking about Changing Landscapes, Practice and Pedagogy, Mpeti Morojele presented the Sophia Gray lecture – the biggest and most prestigious architectural lecture of its kind in South Africa – as the 33rd Sophia Gray laureate. 

Hailing from the mountain kingdom of Lesotho, Morojele established his design practice, the award-winning MMA Design Studio in Johannesburg, in 1995.

Local and international recognition

He is recognised for his work locally and internationally. Some of his projects include the South African Embassy in Addis Ababa, Ethiopia, the South African Embassy in Berlin, Germany, the Maropeng Cradle of Humankind World Heritage Site, as well as various Freedom Park projects, including Isivivane (the symbolic final resting place for South Africa’s fallen heroes), //hapo (telling the South African story of liberation and the triumph of the human spirit over three billion years), and Isikhumbuto (a place of remembrance, a gathering space at the top of a hill surrounded by the wall of names, sanctuary, gallery of leaders, and the Moshate).

His work engages the African landscape, incorporating indigenous knowledge and ritual to respond to and enhance the emerging African condition. 

Becoming conscious

In his presentation, Morojele explained his journey as an architect. As a student at UCT, he said he felt invisible because of the kind of architecture they were talking about; mostly architecture of the Western world. He elaborated on this point in his lecture, explaining about becoming conscious. 

“It took me back to the origins of humankind. I found it interesting to consider what the architecture at our origins was, and what the environment was in which we first became conscious of ourselves. It has been said that becoming conscious was the beginning of spirituality and art. The idea of origins interested me, and also how we as humans became conscious of ourselves and the space around us, until we achieve the state where we actually create these spaces for our own use,” he said.

As we evolved and became more conscious, we not only found objects, but placed objects in ways that commemorate our unity and spirituality, signifying society coming together to build something collectively. 

Symbiotic relationship with the environment

For Morojele, animism – the belief that inanimate objects have internal and distinct spiritual essences – also played a role in his designs. “It allows us to have a symbiotic relationship with our environment, as opposed to one where we exercise dominion over all things. Animism locates us in the environment as part of it rather than as outside observers of the environment.” 

The Kigutu International Academy, located on the Village Health Works Campus 100 km south of Bujumbura in Burundi and nestled in lush mountains overlooking the beautiful Lake Tanganyika, is an example of where he places humans close to the environment. Here he essentialises the architecture. This project, with its open spaces, also brought about the question of walls. Do they unite or do they divide?

Morojele remarked that architecture takes lessons from landscapes by giving shelter, security, and prospects of freedom. 

Re-establishing what it means to be human

His goal was to plant an idea in the minds of the architects who attended the lecture. Given where we are headed in the world, we need to re-establish what it means to be human; it is only when we recognised the humanity in all of us that we can begin to use architecture to unite societies. 

In order to do this, our focus needs to be less intellectual and more about how we as biological beings behave in environments; for example, do people feel alienated or do they belong in our spaces?

“These are the important things, I think, our architects need to talk about in the future,” he concluded his lecture. 

• Examples of Morojele’s work, including drawings and designs, can be viewed at the Oliewenhuis Art Museum.

News Archive

You touch a woman, you strike a rock
2004-11-02

Prof. Engela Pretorius van die Departement Sosiologie in die Fakulteit Geesteswetenskappe by die Universiteit van die Vrystaat het die kwessie omtrent feminisme aangespreek tydens haar intreerede met die onderwerp, You touch a woman, you strike a rock: Feminism(s) and emancipation in South Africa .

Prof. Pretorius het gesê: “Die geskiedenis van feminisme oor die algemeen kan in drie fases verdeel word, waarna verwys word as golwe. Eerste-golf-feminisme (19de eeu) het die fokus geplaas op die beskerming van vroueregte in die openbare terrein, spesifiek die reg om te stem, die reg tot onderrig en die reg om middelklas beroepe en professies te betreë.

Vroeë tweede-golf-feminisme word onthou vir hoe dit moederskap geteoretiseer het as synde ‘n onderdrukkende instelling. Slagspreuke van die 1970s was die persoonlike is polities en susterskap is magtig. Prof. Pretorius sê beide slagspreuke bevestig die idee dat vroue universeel onderdruk en uitgebuit word en slegs deur erkenning van dié situasie kan vroue die strukture wat hul onderdruk verander.

‘n Belangrike aspek van die derde golf van die feminisme-teorie is post-moderne feminisme wat diversiteit en verskille onderstreep. Die poging van hierdie feministe is afgestem op alle vorme van onderdrukking. Vroue van kleur het ook hul ontevredenheid uitgespreek gedurende die derde-golf-feminisme. Die feminisme van vroue van kleur word gekenmerk deur verskeie kwessies en talryke intellektuele standpuntinnames wat neerslaga vind in verskillende terme, soos Afrika feminisme of ‘womanism, sê prof. Pretorius.

Afrika-feminisme dui protes aan teen die wit/westerse geskiedenis en die wit/westerse dominansie binne feminisme. Afrika-vroue het besef dat hul onderdrukking verskillend is van dié van wit vroue en daarom is ‘n ander proses van bevryding nodig. Die Westerse feministiese praktyk om swart vroue by die bestaande feministiese ontologie te voeg, is nie voldoende nie omdat hul unieke ondervindings van slawerny, kolonialisme, onderdrukking deur mans en armoede nie uitgedruk word nie.

‘Womanism’ het tot stand gekom as gevolg van ‘n eksplisiete rassekritiek teen feminisme. Dit is ten gunste van die positiewe uitbeelding van swart mense. Dit word gekenmerk deur kulturele kontekstualisasie, die sentraliteit van die gesin en die belangrikheid daarvan om mans in te sluit.

Die geskiedenis van vroue in Suid-Afrika is verwant aan hul geskiedenis van onderdrukking as gevolg van patriargie. Vroue van verskillende rasse, kulture en klasse het patriargie op verskillende wyses in en variërende mate van erns ervaar. Onder voor-koloniale patriargie het vroue min sê gehad oor huwelikskeuses omdat mans dié besluite gedomineer het.

Die Nederlandse en Britse patriargale erfenis het neerslag gevind in die ideologie van die volksmoeder. Onderwyl dit veral manlike skrywers was wat die beeld van die vrou as versorger en tuisteskepper bevorder het, het vroue self ook hieraan ‘n aandeel gehad, sodat die volksmoeder volwaardig deel geword het van die Afrikaner nasionalistiese mitologie. Alhoewel middel- en werkersklas vroue met dié beeld geïdentifiseer het, het nie alle Afrikaanse vroue die ideologie aanvaar nie.

Onder die Victoriaanse erfenis was Britse vroue beperk to die private eerder as die openbare lewe. Die skeefgetrekte onderrigsisteem wat vroue in huishoudelike loopbane gekanaliseer het, die mag van mans oor hul vroue se eiendom en ‘n tekort aan toegang tot mag en geld het verseker dat vroue by die huis gebly het.

Wit Engelssprekende-vroue het die grootste geleentheid gehad om patriargie uit te daag vanweë hul toegang tot onderwys en die blootstelling aan liberale waardes, sê prof. Pretorius. Liberale vroue soos Helen Joseph en Helen Suzman het ‘n belangrike rol gespeel om in 1930 stemreg vir wit vroue in Suid-Afrika te verseker en het voortgegaan om ‘n rol te speel in die bevryding van swart vroue gedurende die vryheidstryd.

Die feminisme wat onder swart vroue ontwikkel het, was ‘n erkenning van die gemeenskaplike stryd met swart mans om die verwydering van die juk van eksterne onderdrukking en eksploitasie. Swart vroue in aktiewe en onafhanlike politiese rolle het tegelykertyd mans se aannames omtrent hul meerderwaardigheid asook die rassewette van die staat uitgedaag. Daarom kan ons sê dat die feminisme wat hier ontwikkel het, te voorskyn gekom het as gevolg van vroue se betrokkenheid by en toewyding tot nasionale bevryding, sê prof. Pretorius.

Institusionalisering is nie herlei tot magsvoordele nie, want gelykheid is nie in beleidsprogramme geïnkorporeer nie. Die hervestiging van sleutel aktiviste van die vrouebeweging in die regering het die stryd om genderbillikheid verander na ‘n projek wat deur die regering gelei word, sê prof. Pretorius. Ongelukkig word terreine van verandering buite die grense van die regering verwaarloos. Dit kan slegs aangespreek word deur ‘n aktiewe en feministiese stem in die burgerlike samelewing.

“Dit is my oortuiging dat formele instellings vir vroue binne die staat oor die lang termyn slegs effektief kan wees indien daar ‘n effektiewe feministiese vroue-beweging buite die staat in stand gehou word wat die grondslag waarop sosiale beleid gevorm word, kan uitdaag en bevraagteken. Daarom, A luta continua (die stryd duur voort),” sê prof. Pretorius.

Mediaverklaring
Uitgereik deur: Lacea Loader
Mediaverteenwoordiger
Tel: (051) 401-2584
Sel: 083 645 2454
E-pos: loaderl.stg@mail.uovs.ac.za
2 November 2004

We use cookies to make interactions with our websites and services easy and meaningful. To better understand how they are used, read more about the UFS cookie policy. By continuing to use this site you are giving us your consent to do this.

Accept