Latest News Archive

Please select Category, Year, and then Month to display items
Previous Archive
11 August 2022 | Story Nombulelo Shange | Photo Andre Damons
Nombulelo Shange
Nombulelo Shange is a Lecturer in the Department of Sociology at the UFS and is Chairperson of the UFS Womxn’s Forum.

Opinion article by Nombulelo Shange, Lecturer in the Department of Sociology at the University of the Free State and Chairperson of the University of the Free State Womxn’s Forum.
The idea of the ‘strong black woman’ is a source of pride for many of us. It makes us feel empowered, particularly when life is breaking us down. But this stereotype can also be very harmful, because it can paint us as homogeneous, unfeeling, angry and unkind people. And when we can’t take the abuse that comes with this stereotype in our relationships, friendships, workplaces, schools and other social spaces, it is our character that is questioned, not the action, individual or institution that has treated us badly.

The perception becomes that you are ‘weak’ or ‘not woman enough’. We end up being too prescriptive and narrow in our understandings or definitions of what it means to be a black woman. But at its core it should mean inclusion, individual and collective acceptance, and expression of our differences. The ‘strong black woman’ definitions and labels can be isolating and exclusionary even when they aren’t intended to be. When I say “To be a black woman is to be strong”, it should not mean those that are not strong are not women or are inadequate at being women. The truth is even vulnerability is important – even for strong women – and is a strength in itself.  

Tracing the origins of the ‘strong black woman’

Historically, even after slavery was abolished, black women were still viewed as slaves/servants, or as promiscuous. This reduced black women’s personhood, and they were not taken seriously socially. Even as the more inclusive new world order was emerging, black women were being left out. They struggled to find adequate work, it was more challenging for them to occupy positions of leadership, and they were overly sexualised. A lot of this is still true even today. To counter these negative stereotypes, black women came up with the ‘strong black woman’ narrative, which came from black resistance, including by women’s suffragette leader, author and educator Mary Church Terrell. Terrell came up with the slogan “Lifting as we climb” – both to inspire black women to reach for greatness while supporting each other, and to present black women to others as more than just slaves. 

Similarly, in South Africa during apartheid, women organised themselves around social issues, with many community-based organisations springing up, including the Alexandra Women’s Council (AWC) and Bantu Women’s League (BWL). Founded in 1913, the BWL was led by the revolutionary Charlotte Maxeke; she and other BWL members demanded recognition and to be heard during a time when women were not allowed full membership in the African National Congress. In 1947 the AWC successfully resisted forced removals when the Native Affairs Commission was sent to Alexandra Township to move shack dwellers. These women refused to participate in a job market where black women could only be in service of white people. They were self-reliant and made money mainly through traditional beer brewing. Slogans like “Wathinta abafazi, wathint' imbokodo!” (“You strike a woman, you strike a rock”) were popularised in SA and perpetuated the notion that black women are strong and can handle anything.

The danger

While the ‘strong black woman’ stereotype was created by black women, I want to argue that it worked a little too well, and even its creators would not be happy with how it is interpreted today. It is used to justify our oppression and abuse instead of celebrating our strengths as was intended. Our mothers and grandmothers carried the weight of the world while still portraying very strong personas, never showing any weakness. The expectation is that we do the same in the workplace, in relationships, our homes, and our communities. It doesn’t matter if this comes at the expense of our mental health and energy, because we are ‘strong’, and we ‘should be able to take it’. 

The women that came before us almost single-handedly raised strong families, skilfully stretching the little money they had to address all the family’s needs. And they did it with love –  because of the personal sacrifices and lengths our mothers would take to ensure that we were happy, many of us did not realise until much later on in life that we had grown up poor. To make sure we had as many of the things we wanted as possible, they struggled to address their own basic needs. Our mothers and grandmothers did all of this while navigating the worst institutionalised racism and gender oppression, while leading or inspiring revolutions and providing a safe space for black men whose bodies, masculinity and sense of self were constantly under attack.  

Beyond the negative mental health implications, the ‘strong black woman’ narrative also affects other parts of social life. This includes workplaces that overburden black women – while paying them significantly less than men or other races, and overlooking them for promotions. In our communities, black women are the lifeline of our churches, community organisations and structures, but are side-lined from leadership positions and the potential social or economic rewards that should come with their participation. Even healthcare institutions let us down, with racial and gender bias playing a big role in how we are diagnosed and treated when we are sick. 

Rich and powerful black women like Serena Williams, with access to the best healthcare money can buy, are not excluded from this reality: Williams’s childbirth complications briefly raised awareness on the inadequate medical care black women get. Often the perception is that we have lied or exaggerated our symptoms or pain experience. When Williams reported having shortness of breath to medical staff, they ignored her and assumed she was confused from her painkillers. This is a global phenomenon, made worse by lack of resources in poorer countries. SA’s healthcare system, which is built on the backs of mostly black women nurses, simultaneously excludes them. A 2020 Oxfam report titled ‘The right to dignified healthcare work is a right to dignified health care for all’ found that many black female nurses do not have access to the services they provide – they can’t afford healthcare or to take sick leave, because they do not get paid when they do not work.  

When we internalise ‘strong black womanness’

The ‘strong black woman’ narrative is most dangerous when we unquestioningly internalise it. We even go to the extent of normalising it in cultural life, as expressed in sayings like, “Kuyabekezelwa emshadweni”, meaning, “You persevere through everything in a marriage/relationship.” This is what black women often tell themselves and each other when they experience hardship – mostly in relationships, but also in general life. Even if this hardship is abuse or a life-threatening situation, we fight to survive, instead of leaving. This Women’s Month, let us remember that it is OK to be soft, diverse, and multifaceted. It is OK to leave toxic workplaces and relationships and, most importantly, it is OK to be vulnerable and open to healing – because we have been through the most.

News Archive

Artikel in Die Burger: Steeds is daar die kans vir heling deur Dr Franklin Sonn
2008-04-07

Steeds is daar die kans vir heling

Dr Franklin Sonn - Kanselier van die Universiteit van die Vrystaat en ’n oud-ambassadeur.


TOE gene-navorsers uiteindelik die menslike genoom georden het, is bevind dat menslike wesens inderdaad slegs in minder as 2 % onderling verskil en andersins ooreenstem.

Dít is die goeie nuus.

In die loop van die mens se ontwikkelingsgang en in die proses van ons sosiale organisering is godsdiens-, taal- en kultuurpatrone ontwikkel wat gelei het tot territorium-afbakening en volksvorming waaruit ’n hele geskiedenis van haat, nyd en bloedvergieting ontstaan het het wat ondanks die hoë peil van die beskawing wat die postmoderne mens bereik het, steeds voortwoed.

Dít is die slegte nuus.

Gebeure op die kampus van die Universiteit van die Vrystaat (UV) het ons op onnoemlik tragiese wyse herinner aan ons menslike mislukking dat ons – ondanks die oorheersende ooreenkomste tussen ons – ons liewer op grond van die bykans een persent onderlinge verskil vergrype pleeg wat selfs by diere ondenkbaar is. Dat dit boonop op die kampus van ’n universiteit gebeur, is des te ontstellender.

Dit strek ons universiteit egter tot eer dat die verwagte strafstappe onmiddellik gedoen is en dat geen poging aangewend is om selfverskonend verduidelikings te gee of die kombers oor die kop te trek nie.

IN ’n breër konteks wys prof. Hermann Giliomee tereg daarop dat die tydskrif The Economist ’n opname van Markinor gepubliseer het wat aantoon dat meerderhede in al die gemeenskappe te kenne gee dat rasseverhoudings sedert die koms van die demokrasie verbeter het.

Die afleiding daarvan is dat Suid-Afrika in al sy dimensies op die regte pad is en dat ons in die hoop op ’n beter toekoms vir ons almal voortleef. Die nasionale projek om godsdiens, taal en verskille te eerbiedig maar terselfdertyd ’n heterogene tapisserie van eenheid as nasie te bou is die meeste van ons se erns. Ondanks die terugslag is die universiteit verbind tot hierdie toekomsvisie van transformasie wat herhaaldelik leidinggewend deur die rektor, prof. Frederick Fourie, sowel as sy voorganger, prof. Stef Coetzee, uitgespel is.

Vir die UV gaan dit daarom om die pad van insluiting en eenheid diepgaande te bestuur sodat wit en swart die universiteit as tuiste vir almal sien en ervaar en om die idee van verdringing van een groep deur die ander te vermy of selfs te voorkom dat die toestand geskep word dat een groep in die proses op die vlug slaan. Ons is verbind tot die skepping van ’n nierassige universiteit en nie die toestand dat wittes buite woon en swartes binne of andersom nie.


Ons koester die begrip van medemenslikheid en agting vir ons almal se gelyke menswaardigheid op grond van ons oorheersende menslike ooreenkomste en gedeelde waardes. Ons staan rassisme teen, of dit nou van wit of van swart kom. Ons wil nie aan die eenkant versoening predik maar in waansinnige onderlinge verdeeldheid en agterdog voortleef nie. Almal moet die wonder beleef van die moontlikheid dat ons een kan wees.

Ons waardeer dit opreg dat daar van die kant van ons minister Naledi Pandor paslike veroordeling van die rassevoorval uitgespreek is, maar dat sy onmiddellik die fokus geplaas het op die geleenthede wat die geval vir al ons kampusse maar ook vir ons land bied.

Eweneens ervaar ons die reaksie van die rektore van nasionale universiteite as aandoenlik positief waar die vanselfsprekende veroordeling gepaardgegaan het met die oorheersende geneigdheid om as leiers van meer rassige kampusse intellektuele leiding te probeer gee in die bepaling van waar ons land staan in die hantering van rassisme, ons erfsonde.

Ons is maar alte bewus daarvan dat ons ongelukkige geskiedenis van kolonialisme en apartheid nog vars in die geheue is. In ons euforie oor die koms van die demokrasie, wat gegrond is op ons grondwetlike verklaring van ons eenheid, was ons nietemin miskien naïef om te dink dat ons in werklikheid nou een is. Dit was bloot die aanhef. Jody Kollapen van die Suid-Afrikaanse Menseregtekommissie het iets beet wanneer hy aanvoer dat ons wel versoening omhels het, maar naïef gedink het dat solank ons die konsep op ons lippe neem, dit alles sal regmaak. Ons stem saam dat daar inderdaad steeds baie werk te doen is.

Ons wil te maklik die omvang van die taak om ’n nierassige nasie te bou geringskat. Ons misken heel dikwels die inherente gebrek aan kapasiteit by mense om op hul Godgegewe ooreenkomste te fokus. Dit lyk asof mense veel meer geneig is om verskille, gewaand of eg, te beklemtoon. Dit is ’n deel van ons menslikheid. Daar is ’n ontstentenis van leiding van byvoorbeeld ons kerk. Die kerk verkondig met heilige preweling ons eenheid in Christus, maar verdedig onmiddellik daarna dawerend verdeeldheid in die kerk. Ons pas regstelling in die werkplek toe sonder om werklik aandag te gee aan en bronne beskikbaar te stel vir die hantering van geregverdigde swart woede en sonder om begryplike aanmatiging en meerderwaardigheid te versoen met ewe begryplike wit verydeling en vervreemding.

Ons ag diversiteit as ’n gegewe sonder om genoegsame werk daarvan te maak om die rykheid van ons heterogeniteit in te bou in die nierassige eenheidstaat wat ons voorsien. Ons begaan ook die fout om die erfsonde van rassisme as net ’n Suid-Afrikaanse fenomeen te eien en is geskok as ons opmerk hoe diep die kloof tussen groepe in Amerika steeds lê.

SENATOR BARACK OBAMA se toespraak in Philadelphia spreek tot die hart van die kwessie oor hoe moeilik dit is om medemenslik te wees en hoe ons sukkel om ons in ander skoene te plaas en so eenheid te bou.

Ons vergeet so maklik dat ons versugting na vrede nêrens sal kom as ons nie die aandrang verstaan dat niemand gevra word om af te skuif nie, maar dat mense bloot gevra word om op te skuif sodat almal sitplek kan kry sodat ons sodoende mekaar se menswaardigheid kan voel en verstaan. Ons almal het gelyke aanspraak op Suid-Afrikanerskap. Niemand het die reg om meerderwaardig te voel nie. Ons mag ook nie ruimte skenk aan die geboorte of oplewing van ’n nuwe veronderstelling dat gemeensaamheid gebou kan word deur rassevernedering aan die een kant en rassevergelding aan die ander kant nie. Ons in Suid-Afrika het ’n hoë prys betaal vir die beoefening asook die verdraagsaamheid. Ons moet enige vorm van rassehegemonie teenstaan.

Hoe erg die provokasie ook al by swart mense kan wees wanneer ons rassevergelding soek, ons mag dit nooit weer verdra nie. Aan die ander kant is dit ewe gevaarlik dat ons nasionale geesdrif vir vergifnis en versoening deur wit mense geag word as ’n geleentheid om terug te val in gemaksones van meerderwaardigheid en toe-eiening Ons is dit aan ons toekoms verskuldig om hierdie tendense onmiddellik raak te sien en te besweer. Dit verg dapper leierskap. Ons universiteit het rede om trots te wees op ons prestasies om groter oopheid en toeganklikheid te skep. Die afgelope 5 jaar het ons 61 studente uit lande soos die Soedan, Ethiopië, Kameroen, Botswana en Lesotho gedoktoreer. Boonop het 6 studente uit lande soos Korea en Indië by ons doktorsgrade verwerf en 11 uit lande soos Amerika en Duitsland. Dit is ons trots.

Ons aan die UV is dit aan ons land maar ook aan onsself verskuldig om nederig te bly en, waar nodig, ons hand diep in eie boesem te steek, maar terselfdertyd te beklemtoon dat ons nie gedefinieer wil word deur insidentele vergrype van ’n klein groep misleide studente nie – hoe erg hul optrede ook al is. Ons reken daarmee af, maar ons wil graag onsself erken as deelgenote aan die erfenis van die nasionale sonde van rassisme, maar ’n universiteit wat transformasie aktief nastreef. Ons is trots op ons oopheid en wat daaruit voortspruit. Op die oomblik is ons onsosiale tradisie van herkoms Afrikaans en Sotho en is ons daarop ingestel om, waar doenlik en waar dit vereis word, Engels as internasionale taal in te bou in ons pogings om mekaar te vind eerder om ons trotse kultuur tradisies te vergeet.

DIE raad, die senaat, die rektor, die personeel van die universiteit wil saam met studente en werkers opnuut geleenthede soek om in gesprek met mekaar te bly. Ons wil saam opgewonde bly oor die moontlikheid van heling, groei en transformasie wat die onlangse insident vir ons geskep het.

Artikel in Die Burger, Saterdag 22 Maart 2008

We use cookies to make interactions with our websites and services easy and meaningful. To better understand how they are used, read more about the UFS cookie policy. By continuing to use this site you are giving us your consent to do this.

Accept