Latest News Archive

Please select Category, Year, and then Month to display items

#WomensMonth: I am a woman, not a rock

03 August 2022 | Story Nontombi Velelo | Photo André Damons

Opinion article by Nontombi Velelo, PhD student; Social Science Programme Director and Sociology Lecturer at the University of the Free State.

History reminds us of the 20 000 women who marched to the Union Buildings on 9 August 1956, calling for the free movement of black women in South African urban areas. This act illustrated the sisterhood bond that the early feminist thinkers aspired to, since women from different backgrounds and races participated in the march. The women who participated in the protest challenged the systematic oppressive and racist rules of the apartheid regime. As one reflects on this phenomenon, one recognises solidarity among the women of 1956, which dispels the perception that women cannot unite for a common cause. It also creates an illusion that South African men and women are comrades in the struggle since they fought against colonialism and apartheid and, to some extent, share similar experiences regarding violation of human rights. Therefore, the most logical action is to have a common understanding of systematic oppression, violation, and exclusion.

Post-apartheid, 28 years into democracy, South African women still find themselves existing within similar conditions from the past. Most people invested efforts in unpacking women's experiences as victims of gender-based violence (GBV), the causes of GBV, and possible remedies for GBV. Undoubtedly, GBV has presented itself as a social ill and demonstrates the coercive power dynamics that exist within society. President Cyril Ramaphosa has declared gender-based violence as the South African pandemic, yet the government has undertaken no active efforts to respond rather than react to the phenomenon. Instead, the state has paid lip service to what needs to be done to ensure the safety of women in the country. Between October and December 2021, more than 900 South African women were murdered; these are reported cases, but there are many unreported cases related to GBV and femicide. Approximately 51% of South African women have experienced some form of violence. The call for the free movement of women in the country is far from being answered.

The issue of GBV has distracted us from recognising other existing problems experienced by women in South Africa – unemployment being one of them. Statistics South Africa (Stats SA) reported that 42,1% of South African households are headed by women, 39,6% of urban households are headed by women, and 47,7% of rural households are also headed by women. The issue is that 36,4% of these women are unemployed and living under the harsh realities of extreme poverty – remembering that some are single parents taking care of their dependent family members. We should not forget the problem of absent biological fathers who are neither emotionally nor financially present in their children's lives. They are responsible for ensuring that the basic needs of their children and dependent family members are addressed. We often assume that social grants should help relieve the pressures of unemployment and childcare; however, the reality is that it cannot even reduce half of SASSA beneficiaries' needs due to the escalating prices of commodities. Those fortunate enough to find employment are confronted with the constant battle of pursuing their career ambitions and family lives. Women excelling in their careers are often perceived as having failed in their family responsibilities (being good mothers and wives). The bread-and-butter issues have become a thorny subject for women who are unemployed or pursuing their careers.

The other challenge is the issue of land restitution and distribution and its role in addressing socio-economic inequalities and challenges. Though the land restitution and distribution debates advocate equal land distribution among men and women, few women have land ownership. Approximately 13% of South African women have private ownership of farmland. However, things have not changed for women living in rural areas since the discourse around land reform. Women in rural areas are subjected to the sexist oppression of traditional leaders, who do not recognise the importance of land ownership by women. In some contexts, it is perceived that women do not have any form of rights or privilege to landownership. Social norms do not encourage us to recognise women as landowners – land ownership is often recognised under marriage. If the husband passes on, the land will belong to his family to avoid losing it if a woman remarries. Due to patrilineal inheritance custom, a boy child will often be the one to inherit the land rather than a girl child. Therefore, some traditional norms do not recognise women as entitled to land ownership.

Women are vulnerable to climate change resulting from their poor socio-economic background. Women in rural areas represent a higher percentage of poor communities and depend for their livelihood on the natural resources threatened by climate change. Having a lack of access to natural resources puts women in stressful situations. In most cases, it is the responsibility of women in rural areas to ensure that their dependent family members have access to clean drinking water. When there is no access to water, for example, women would have to find means to get water and, in some cases, even travel long distances to find water. Also, they are the ones expected to gather wood to ensure that their children are fed and have drinking water. In most communities, women are not active participants in decision-making. We have internalised the notion that men are more rational leaders than women; therefore, we tend not to acknowledge women's voices in decision-making.

Commemorating Women's Month

9 August celebrates the monumental achievement of the women of 1956 who fought against sexist and racial segregation. Those women understood their enemy and united in dealing with the enemy. The present-day women are confronted with intersecting challenges. I believe South Africa should not commemorate Women's Month, since women still do not have freedom and still experience the violation of their human rights. We need active solutions, like the 1959 women, to mitigate our challenges. There is nothing to celebrate about being a woman in South Africa, since womanhood is subjected to abuse, violation, and exclusion. Without minimising the efforts and contributions of those who came before us, we should mourn the social injustices directed at, and the traumatic experiences of, South African women. The notion of imbokodo subjected women to systematic dominance, disrespect, violation, and exploitation. The lives of South African women are devalued; they continue to experience trauma imposed by the system of patriarchy.

News Archive

Volksblad: Moshoeshoe Memorial Lecture

2006-05-27

27 Mei 2006

Moshoeshoe het mense saamgebind
KONING MOSHOESHOE kon bewys dat verskeidenheid ’n bindende eienskap kan wees. Dit blyk ’n sleutelbeginsel van sy leierskap te wees – en dit is nie ’n maklike een om te begryp nie.

Jy bereik die grootste eenheid tussen onderskeidende entiteite waar jy relatief vrye ruimte aan hulle gee om hul eiesoortige kenmerke na vore te bring.

Dít blyk uit prof. Njabulo Ndebele se gedenklesing oor koning Moshoeshoe.
Lesotho; het; onder Moshoeshoe se leierskap mense van verskeie dele van die subkontinent gelok.
Dié mense het hierheen gevlug van die verwoesting wat as lifaqane bekend geword het toe Shaka sy koninkryk met militêre onderwerping verstewig het.

Ndebele het gesê daar is algemene ooreenkoms dat die oorloë wat hieruit gespruit het, die maatskaplike grondslae van talle samelewings in Suider-Afrika geskud het.

“Dit was in dié konteks dat Moshoeshoe leierskap getoon het.”
Prof. Frederick Fourie, rektor en visekanselier van die Universiteit van die Vrystaat (UV), het gesê die lesing vorm deel van ’n groter debat oor leierskapmodelle, veral die konsep van Afrika-leierskap, en die voortgesette diskoers oor nasiebou en versoening.

Die Moshoeshoe-projek is in 2004 aan die UV begin om met Suid-Afrika se eerste dekade van demokrasie saam te val.
Die projek was deel van die UV se eeufeesvieringe in 2004.
Met dié projek word geprobeer om ’n groot Afrika-leier te vereer en die UV se verbintenis tot transformasie te toon sodat ’n ware inklusiewe en nie-rassige universiteit geskep kan word.

“As die stigter van die Basoeto-nasie, word daar wyd erkenning aan koning Moshoeshoe vir sy buitengewone leierskapstyl gegee.

“Diplomasie, versoening en vreedsame naasbestaan is van die kenmerke van sy leierskap, soos getoon in sy pogings om verskillende groepe in een nasie te verenig,” sê Fourie.

KONING MOSHOESHOE, een van Afrika se eertydse groot leiers. Hy is meer as 130 jaar gelede dood. Foto: verskaf

Waarde van openbare spraak ‘nou bedreig’
AANDUIDINGS bestaan dat die waarde van openbare spraak wat hoog deur koning Moshoeshoe van Lesotho op prys gestel is, nou onder ernstige bedreiging kan wees.

Om dié rede dra hy die koning Moshoeshoe-gedenklesing op aan al dié mense in Suid-Afrika en elders wat die moed het om hul oorwoë mening uit te druk oor belangrike sake wat die samelewing in die gesig staar, het prof. Njabulo Ndebele, visekanselier van die Universiteit van Kaapstad, gesê.

Ndebele, wêreldbekende skrywer, het gesê dié lesing kom op ’n kritieke punt in Suid-Afrika se nuwe demokrasie.
Dié lesing, om die buitengewone nalatenskap van een van Afrika se groot leiers te eer, is eergisteraand op die kampus van die Universiteit van die Vrystaat (UV) gelewer en het ’n staande toejuiging deur ’n groot gehoor uitgelok.

Ndebele het gesê die mense wat hul menings uitdruk oor belangrike sake, kan rubriekskrywers, redakteurs, kommentators, alle soorte kunstenaars, akademici, koerantbriefskrywers, nie-gewelddadige optoggangers met plakkate en strokiesprentkunstenaars wees “wat ’n spieël voor ons oë sit”.

“Selfs wanneer hulle dit waag op heilige gebied, soos sommige strokiesprentkunstenaars onlangs gedoen het, herinner hulle ons net dat selfs die heilige misbruik kan word vir doeleindes wat min met heiligheid te doen het.

“Dit is hul manier om ons te help, dalk meer diepsinnig as wat ons besef, om daardie einste ruimte van heiligheid in ons lewe te bewaar.

“Hulle verdiep ons insigte deur ons begrip te verdiep.
“Dit is gepas om hul dapperheid te vier,” het Ndebele gesê.
“Hulle herinner ons dat leierskap nie al is wat ons doen wanneer ons in ’n sekere magsposisie geplaas is om ’n organisasie of ’n sekere instelling te stuur nie.”

Hy het gesê onder die mense wat gevier moet word, sluit hy nie dié in wat deur haatspraak ander aanhits om geweld te pleeg; teen; mense; wat hul andersdenkende menings lug nie.

“Dit is nie met dapperheid dat hulle aanhits nie, maar weens hul toevlug tot die narkotiese beskerming van die skare.”

Mense voel glo ál kwesbaarder
Vise-kanselier lewer Moshoeshoe-gedenklesing
’n TOENEMENDE aantal hoogs intelligente, sensitiewe en toegewyde Suid-Afrikaners oor die klas-, ras- en kulturele spektrum heen bely dat hulle – soos nog nooit tevore nie – onseker en kwesbaar voel sedert 1994.

Só het prof. Njabulo Ndebele, vise-kanselier van die Universiteit van Kaapstad, gesê in die Universiteit van die Vrystaat (UV) se eerste koning Moshoeshoe-gedenklesing.

Die onderwerp was Reflections on the leadership challenges in South Africa.
Wanneer ontembare optimiste beken hulle voel dinge is van stryk, versprei die naarheid van angs. “Dit moet iets te doen hê met ’n ophoping van gebeure wat die gevoel van dreigende inploffing oordra.”

’n Gevoel heers dat Suid-Afrika ’n baie komplekse samelewing het wat liewer eenvoudige, gesentraliseerde beheer voortbring in die hoop dat dienslewering dan beter en vinniger gedryf kan word. Die kompleksiteit van beheer word dan in ’n enkele struktuur van gesag gevestig, eerder as in die afgewentelde strukture soos wat in die Grondwet beoog word.

Dat die afgewentelde strukture nie hul grondwetlik-gedefinieerde rolle verwerklik nie, moenie toegeskryf word aan die mislukking van die beheermeganisme nie.

“Dit is te vroeg om te sê dat wat ons sedert 1994 bereik het, nie gewerk het nie,” het Ndebele gesê.
Dit lyk of ’n kombinasie van omstandighede tot die “gevoel van ontknoping” lei.
“Ek wil dit vermy om te sê: ‘Kyk na Khutsong’, asof u sal verstaan wat ek bedoel wanneer ek sê u moet na Khutsong kyk.”
Sulke kennis lei tot wanhoop, want dit roep ’n werklikheid op wat só oorweldigend is dat dit fatalisties kan wees.
Ndebele het gesê niks kon meer vreesaanjaend wees as toe ’n komplot van die Boeremag oopgevlek en sekere Boeremaglede aangekeer is nie.

Sekere Boeremaglede het van ’n maksimum-sekuriteit-tronk ontsnap. “Sover ek weet, is hulle nie weer gevang nie.
“Wat is gedoen om die gaping te oorbrug?” was een van sy vrae hieroor.
“Van só ’n belangrike saak weet die publiek nie baie nie. Die karige kommunikasie kan die gevaarlike boodskap uitdra dat óf niks gedoen word nie, óf die staat in dié saak misluk.”

Hy het gevra: “Hoekom het die kwessie van munisipale afbakening tot die situasie in Khutsong gelei? Dit lyk of die probleem voortgaan, sonder ’n oplossing in sig.”

’n Aantal soortgelyke, oënskynlik plaaslike rebellies het oor die land heen plaasgevind. “Is hier ’n patroon?”
Ndebele het na die onlangse verhoor van oud-adj.pres. Jacob Zuma, wat van verkragting aangekla was, verwys.
Dié drama blyk ver van oor te wees. Dit beloof “om ons almal sonder verligting te hou, in ’n toestand van angs”.
Die gemene draad van dié gebeure is die gevoel van ’n oneindige spiraal van probleme wat vertroue tap. Daar kan ’n sterk suggestie in al dié gebeure wees “dat ons dalk nooit sosiale samehang in Suid-Afrika gehad het nie...”

“Wat ons sekerlik oor dekades gehad het, is ’n mobiliserende visie. Kan dit wees dat die mobiliserende visie onder die gewig van die werklikheid en omvang van maatskaplike heropbouing kraak en dat die legitieme raamwerk om oor dié probleme te debatteer ineenstort?”

‘Swart mense staar hulself in die gesig’
DIE swart meerderheid staar homself nou in die gesig: dalk werklik vir die eerste keer sedert 1994.
Só het prof. Njabulo Ndebele gesê toe hy die koning Moshoeshoe-gedenklesing by die Universiteit van die Vrystaat in Bloemfontein gelewer het.

Hy het gesê dit lyk of Suid-Afrika ’n meganisme nodig het om selfvertroue te bou.
Deur dié meganisme “kan ons die situasie waarin ons is, erken, wat dit ook al is”.
“Ons het ’n meganisme nodig wat die verskillende posisies van die mededingers sal bevestig en hul eerlikheid sal bekragtig op ’n manier wat die publiek vertroue sal gee dat werklike oplossings moontlik is.”

Dit is dié soort “openheid wat nooit maklik kom nie”, wat lei tot deurbraak-oplossings.
Ndebele het gesê ’n komplekse demokrasie soos Suid-Afrika s’n kan nie oorleef met ’n enkele gesag nie.
Net veelvuldige owerhede binne ’n grondwetlike raamwerk “het ’n ware kans”.
“Kan ’n deel van die probleem wees dat ons nie in staat is om die idee van ‘opposisie’ te hanteer nie?
“Ons is verskrik dat enige van ons ‘die opposisie’ kan word.
“Dit is tyd dat ons die koms voorsien van ’n oomblik wanneer daar nie meer ’n enkele, oorweldigende, dominante politieke mag is soos wat nou die geval is nie.”

Ndebele het gesê: “Ek glo ons het dalk ’n oomblik bereik wat nie fundamenteel verskillend is nie van die ontnugterende, tóg hartversterkende nasiebourealiteite wat gelei het tot Kemptonpark in die vroeë jare negentig.”

“Die verskil tussen toe en nou is dat die swart meerderheid nie nou na wit landgenote oor die onderhandelingstafel kyk nie.

“Die swart meerderheid staar homself in die gesig: dalk werklik vir die eerste keer sedert 1994.”
Dit is weer “tyd vir visie”, het Ndebele gesê.

Back

Economic and Management Sciences

Education

Health Sciences

The Humanities

Law

Natural and Agricultural Sciences

Theology and Religion

Open Distance Learning

Business School

We use cookies to make interactions with our websites and services easy and meaningful. To better understand how they are used, read more about the UFS cookie policy. By continuing to use this site you are giving us your consent to do this.

Accept