Latest News Archive

Please select Category, Year, and then Month to display items

Social Cohesion on University Campuses is a Continuous Journey

06 June 2022 | Story Prof Francis Petersen | Photo Sonia Small

Opinion article by Prof Francis Petersen, Rector and Vice-Chancellor of the University of the Free State.

It is our harsh South African reality that racially charged incidents, such as the recent incident at Stellenbosch University, can happen at any institution at any time. Disheartening as they may be, they should not detract us from the very real journey towards true transformation and social cohesion that is taking place on South African campuses of higher education.

Along with all the various forms of change and transformation that different sectors in our country have undergone over the past few decades, there has also been a definite shift in the role of public universities. It has evolved from an almost exclusive focus on academics to a more society-focused role. An undeniable and very important part of universities’ mandate in modern-day South Africa is to make a positive difference in the communities we serve. This inevitably includes embracing transformation, inclusivity, and diversity. In short: universities must be microcosms of the kind of community that we want to see in the broader South African context.

Transformation in higher learning

Since 1994, all university campuses have in one way or another implemented well-designed transformation processes and social cohesion programmes – reflected in their institutional culture, physical environment, and the Academic Project. What we should always bear in mind, though, is that transformation in its very essence can never be a complete process. It can never simply mean changing from one thing into something else, but it is rather an ever-continuing process that requires incessant focus and a resolute acceptance that you will never really arrive at a final destination. What this implies for universities is that – true to our nature – we should always challenge the status quo, question conventional wisdom, always wrestle with complex issues, and never settle. Only by doing this will we achieve perpetual renewal, which is what true transformation boils down to.

Over the years, there has been an important shift at traditionally white universities that runs much deeper than just a superficial change in numbers and racial composition. Black South Africans at these institutions have reached a critical mass, which means they can now more freely express their convictions about their individual lived experiences, and in the process assist in shaping the institutional culture in ways that recognise diversity. And often, certain events can act as triggers for them to express these lived experiences as a collective.

Trigger events that cause us to pause and reflect

In the past, transformation efforts at universities were centred around attempts to absorb, assimilate, and homogenise individuals into the dominant culture, instead of institutions shaping their institutional culture to adapt to their changing student population. The latter approach is far more effective and organic, requiring institutions to not only recognise and embrace diversification, but also to respond and adapt to it. Undesirable incidents or phenomena, whether in the form of acts of racism, gender-based violence, bullying, or any form of othering or intolerance then become triggers that should make us pause and reflect on where we are in our journey towards transformation, and whether we need to adapt in any area or in any way.

I want to differ from observers who feel that the Stellenbosch urinating incident is not worth spending any time or discussion on. I believe it is vital that we understand these ‘triggers’, because it is in the process of grappling with it as a university society – in those sometimes-uncomfortable conversations that challenge us on so many levels – that true transformation occurs.

Former trigger events at the UFS

A distressing trigger event in our own university’s history was in 2016, when white rugby spectators attacked a group of black protestors at the UFS. What made this particularly painful was that it happened almost a decade after the notorious Reitz video incident, when a racially offensive, humiliating student video made in response to the university’s residence integration policies at the time, surfaced. The Shimla Park incident was an immense disillusionment for the university leadership, as it flew in the face of the great strides made towards social cohesion in the preceding eight years. It was a stark reminder that transformation will always be a ‘moving towards’, as opposed to an ‘arrival at’. True transformation is a process that requires a constant listening to diverse student and staff voices from all angles, an unrelenting focus on visible leadership, constant interaction with the diverse groups that make up a campus community, which is then consistently translated into action and institutional reform.

It also requires a continuous creation of spaces where students and staff can express themselves without fear. It is vital that platforms are created in different parts of an institution where diverse voices can be heard. And it is equally vital that we listen to these voices, and that intensive discourse be followed up with real action, ultimately shaping the institutional culture. It requires that we use these painful trigger events as moments to pause and reflect on our transformation journey. What is imperative, is that the entire institution should be involved in this reflection process – not only the policy drafters or those who specifically deal with social cohesion.

Youth Month – an opportunity to assess involvement

Youth Month gives us the opportunity to consider just how well we are listening to the voices of young South Africans – specifically in our higher education sector. We need the youth to speak out, and to take up the positions that institutions of learning have created for student representation in their leadership structures as an important part of the transformation process. We also need them to respond in a very circumspect and mature way to the trigger events that challenge our transformational journey. They should expose and denounce them in no uncertain terms, but guard against triggering similar actions in the process, which will only lead to further polarisation and discord. Instead, they should treat trigger events as opportunities to pause and reflect on how they can become part of the journey towards solutions.

Trigger events don’t define individuals or institutions

There are numerous challenges facing universities countrywide: racism, gender-based violence, xenophobia, mental health challenges, intolerance, and many more. Try as we might, we cannot always prevent these challenges from ‘breaching our defences’. And when they do, we need to draw on all sectors of our university community to come to terms with it as an institution and devise a strategy going forward. It is in this process that we make progress on our journey towards true social cohesion.

I recently came across this very apt description relating to mental health – which is one of those issues we need to continuously and openly address on our campuses:

“Mental health problems don’t define who you are. They are something you experience. You walk in the rain and you feel the rain, but you are not the rain.”

In the same way, trigger events that happen in our university spaces are issues that we have to deal with, talk about, address, and learn from. They are part of our students’ lived experience and should therefore shape our institutional journeys. But they do not define, limit, or reflect who and what we are. Or what we may become.

News Archive

Volksblad: Moshoeshoe Memorial Lecture

2006-05-27

27 Mei 2006

Moshoeshoe het mense saamgebind
KONING MOSHOESHOE kon bewys dat verskeidenheid ’n bindende eienskap kan wees. Dit blyk ’n sleutelbeginsel van sy leierskap te wees – en dit is nie ’n maklike een om te begryp nie.

Jy bereik die grootste eenheid tussen onderskeidende entiteite waar jy relatief vrye ruimte aan hulle gee om hul eiesoortige kenmerke na vore te bring.

Dít blyk uit prof. Njabulo Ndebele se gedenklesing oor koning Moshoeshoe.
Lesotho; het; onder Moshoeshoe se leierskap mense van verskeie dele van die subkontinent gelok.
Dié mense het hierheen gevlug van die verwoesting wat as lifaqane bekend geword het toe Shaka sy koninkryk met militêre onderwerping verstewig het.

Ndebele het gesê daar is algemene ooreenkoms dat die oorloë wat hieruit gespruit het, die maatskaplike grondslae van talle samelewings in Suider-Afrika geskud het.

“Dit was in dié konteks dat Moshoeshoe leierskap getoon het.”
Prof. Frederick Fourie, rektor en visekanselier van die Universiteit van die Vrystaat (UV), het gesê die lesing vorm deel van ’n groter debat oor leierskapmodelle, veral die konsep van Afrika-leierskap, en die voortgesette diskoers oor nasiebou en versoening.

Die Moshoeshoe-projek is in 2004 aan die UV begin om met Suid-Afrika se eerste dekade van demokrasie saam te val.
Die projek was deel van die UV se eeufeesvieringe in 2004.
Met dié projek word geprobeer om ’n groot Afrika-leier te vereer en die UV se verbintenis tot transformasie te toon sodat ’n ware inklusiewe en nie-rassige universiteit geskep kan word.

“As die stigter van die Basoeto-nasie, word daar wyd erkenning aan koning Moshoeshoe vir sy buitengewone leierskapstyl gegee.

“Diplomasie, versoening en vreedsame naasbestaan is van die kenmerke van sy leierskap, soos getoon in sy pogings om verskillende groepe in een nasie te verenig,” sê Fourie.

KONING MOSHOESHOE, een van Afrika se eertydse groot leiers. Hy is meer as 130 jaar gelede dood. Foto: verskaf

Waarde van openbare spraak ‘nou bedreig’
AANDUIDINGS bestaan dat die waarde van openbare spraak wat hoog deur koning Moshoeshoe van Lesotho op prys gestel is, nou onder ernstige bedreiging kan wees.

Om dié rede dra hy die koning Moshoeshoe-gedenklesing op aan al dié mense in Suid-Afrika en elders wat die moed het om hul oorwoë mening uit te druk oor belangrike sake wat die samelewing in die gesig staar, het prof. Njabulo Ndebele, visekanselier van die Universiteit van Kaapstad, gesê.

Ndebele, wêreldbekende skrywer, het gesê dié lesing kom op ’n kritieke punt in Suid-Afrika se nuwe demokrasie.
Dié lesing, om die buitengewone nalatenskap van een van Afrika se groot leiers te eer, is eergisteraand op die kampus van die Universiteit van die Vrystaat (UV) gelewer en het ’n staande toejuiging deur ’n groot gehoor uitgelok.

Ndebele het gesê die mense wat hul menings uitdruk oor belangrike sake, kan rubriekskrywers, redakteurs, kommentators, alle soorte kunstenaars, akademici, koerantbriefskrywers, nie-gewelddadige optoggangers met plakkate en strokiesprentkunstenaars wees “wat ’n spieël voor ons oë sit”.

“Selfs wanneer hulle dit waag op heilige gebied, soos sommige strokiesprentkunstenaars onlangs gedoen het, herinner hulle ons net dat selfs die heilige misbruik kan word vir doeleindes wat min met heiligheid te doen het.

“Dit is hul manier om ons te help, dalk meer diepsinnig as wat ons besef, om daardie einste ruimte van heiligheid in ons lewe te bewaar.

“Hulle verdiep ons insigte deur ons begrip te verdiep.
“Dit is gepas om hul dapperheid te vier,” het Ndebele gesê.
“Hulle herinner ons dat leierskap nie al is wat ons doen wanneer ons in ’n sekere magsposisie geplaas is om ’n organisasie of ’n sekere instelling te stuur nie.”

Hy het gesê onder die mense wat gevier moet word, sluit hy nie dié in wat deur haatspraak ander aanhits om geweld te pleeg; teen; mense; wat hul andersdenkende menings lug nie.

“Dit is nie met dapperheid dat hulle aanhits nie, maar weens hul toevlug tot die narkotiese beskerming van die skare.”

Mense voel glo ál kwesbaarder
Vise-kanselier lewer Moshoeshoe-gedenklesing
’n TOENEMENDE aantal hoogs intelligente, sensitiewe en toegewyde Suid-Afrikaners oor die klas-, ras- en kulturele spektrum heen bely dat hulle – soos nog nooit tevore nie – onseker en kwesbaar voel sedert 1994.

Só het prof. Njabulo Ndebele, vise-kanselier van die Universiteit van Kaapstad, gesê in die Universiteit van die Vrystaat (UV) se eerste koning Moshoeshoe-gedenklesing.

Die onderwerp was Reflections on the leadership challenges in South Africa.
Wanneer ontembare optimiste beken hulle voel dinge is van stryk, versprei die naarheid van angs. “Dit moet iets te doen hê met ’n ophoping van gebeure wat die gevoel van dreigende inploffing oordra.”

’n Gevoel heers dat Suid-Afrika ’n baie komplekse samelewing het wat liewer eenvoudige, gesentraliseerde beheer voortbring in die hoop dat dienslewering dan beter en vinniger gedryf kan word. Die kompleksiteit van beheer word dan in ’n enkele struktuur van gesag gevestig, eerder as in die afgewentelde strukture soos wat in die Grondwet beoog word.

Dat die afgewentelde strukture nie hul grondwetlik-gedefinieerde rolle verwerklik nie, moenie toegeskryf word aan die mislukking van die beheermeganisme nie.

“Dit is te vroeg om te sê dat wat ons sedert 1994 bereik het, nie gewerk het nie,” het Ndebele gesê.
Dit lyk of ’n kombinasie van omstandighede tot die “gevoel van ontknoping” lei.
“Ek wil dit vermy om te sê: ‘Kyk na Khutsong’, asof u sal verstaan wat ek bedoel wanneer ek sê u moet na Khutsong kyk.”
Sulke kennis lei tot wanhoop, want dit roep ’n werklikheid op wat só oorweldigend is dat dit fatalisties kan wees.
Ndebele het gesê niks kon meer vreesaanjaend wees as toe ’n komplot van die Boeremag oopgevlek en sekere Boeremaglede aangekeer is nie.

Sekere Boeremaglede het van ’n maksimum-sekuriteit-tronk ontsnap. “Sover ek weet, is hulle nie weer gevang nie.
“Wat is gedoen om die gaping te oorbrug?” was een van sy vrae hieroor.
“Van só ’n belangrike saak weet die publiek nie baie nie. Die karige kommunikasie kan die gevaarlike boodskap uitdra dat óf niks gedoen word nie, óf die staat in dié saak misluk.”

Hy het gevra: “Hoekom het die kwessie van munisipale afbakening tot die situasie in Khutsong gelei? Dit lyk of die probleem voortgaan, sonder ’n oplossing in sig.”

’n Aantal soortgelyke, oënskynlik plaaslike rebellies het oor die land heen plaasgevind. “Is hier ’n patroon?”
Ndebele het na die onlangse verhoor van oud-adj.pres. Jacob Zuma, wat van verkragting aangekla was, verwys.
Dié drama blyk ver van oor te wees. Dit beloof “om ons almal sonder verligting te hou, in ’n toestand van angs”.
Die gemene draad van dié gebeure is die gevoel van ’n oneindige spiraal van probleme wat vertroue tap. Daar kan ’n sterk suggestie in al dié gebeure wees “dat ons dalk nooit sosiale samehang in Suid-Afrika gehad het nie...”

“Wat ons sekerlik oor dekades gehad het, is ’n mobiliserende visie. Kan dit wees dat die mobiliserende visie onder die gewig van die werklikheid en omvang van maatskaplike heropbouing kraak en dat die legitieme raamwerk om oor dié probleme te debatteer ineenstort?”

‘Swart mense staar hulself in die gesig’
DIE swart meerderheid staar homself nou in die gesig: dalk werklik vir die eerste keer sedert 1994.
Só het prof. Njabulo Ndebele gesê toe hy die koning Moshoeshoe-gedenklesing by die Universiteit van die Vrystaat in Bloemfontein gelewer het.

Hy het gesê dit lyk of Suid-Afrika ’n meganisme nodig het om selfvertroue te bou.
Deur dié meganisme “kan ons die situasie waarin ons is, erken, wat dit ook al is”.
“Ons het ’n meganisme nodig wat die verskillende posisies van die mededingers sal bevestig en hul eerlikheid sal bekragtig op ’n manier wat die publiek vertroue sal gee dat werklike oplossings moontlik is.”

Dit is dié soort “openheid wat nooit maklik kom nie”, wat lei tot deurbraak-oplossings.
Ndebele het gesê ’n komplekse demokrasie soos Suid-Afrika s’n kan nie oorleef met ’n enkele gesag nie.
Net veelvuldige owerhede binne ’n grondwetlike raamwerk “het ’n ware kans”.
“Kan ’n deel van die probleem wees dat ons nie in staat is om die idee van ‘opposisie’ te hanteer nie?
“Ons is verskrik dat enige van ons ‘die opposisie’ kan word.
“Dit is tyd dat ons die koms voorsien van ’n oomblik wanneer daar nie meer ’n enkele, oorweldigende, dominante politieke mag is soos wat nou die geval is nie.”

Ndebele het gesê: “Ek glo ons het dalk ’n oomblik bereik wat nie fundamenteel verskillend is nie van die ontnugterende, tóg hartversterkende nasiebourealiteite wat gelei het tot Kemptonpark in die vroeë jare negentig.”

“Die verskil tussen toe en nou is dat die swart meerderheid nie nou na wit landgenote oor die onderhandelingstafel kyk nie.

“Die swart meerderheid staar homself in die gesig: dalk werklik vir die eerste keer sedert 1994.”
Dit is weer “tyd vir visie”, het Ndebele gesê.

Back

Economic and Management Sciences

Education

Health Sciences

The Humanities

Law

Natural and Agricultural Sciences

Theology and Religion

Open Distance Learning

Business School

We use cookies to make interactions with our websites and services easy and meaningful. To better understand how they are used, read more about the UFS cookie policy. By continuing to use this site you are giving us your consent to do this.

Accept