Latest News Archive

Please select Category, Year, and then Month to display items
Previous Archive
06 June 2022 | Story Prof Francis Petersen | Photo Sonia Small
Prof Francis Petersen
Prof Francis Petersen, Rector and Vice-Chancellor of the University of the Free State.

Opinion article by Prof Francis Petersen, Rector and Vice-Chancellor of the University of the Free State.
It is our harsh South African reality that racially charged incidents, such as the recent incident at Stellenbosch University, can happen at any institution at any time. Disheartening as they may be, they should not detract us from the very real journey towards true transformation and social cohesion that is taking place on South African campuses of higher education.

Along with all the various forms of change and transformation that different sectors in our country have undergone over the past few decades, there has also been a definite shift in the role of public universities. It has evolved from an almost exclusive focus on academics to a more society-focused role. An undeniable and very important part of universities’ mandate in modern-day South Africa is to make a positive difference in the communities we serve. This inevitably includes embracing transformation, inclusivity, and diversity. In short: universities must be microcosms of the kind of community that we want to see in the broader South African context.

Transformation in higher learning 

Since 1994, all university campuses have in one way or another implemented well-designed transformation processes and social cohesion programmes – reflected in their institutional culture, physical environment, and the Academic Project. What we should always bear in mind, though, is that transformation in its very essence can never be a complete process. It can never simply mean changing from one thing into something else, but it is rather an ever-continuing process that requires incessant focus and a resolute acceptance that you will never really arrive at a final destination. What this implies for universities is that – true to our nature – we should always challenge the status quo, question conventional wisdom, always wrestle with complex issues, and never settle. Only by doing this will we achieve perpetual renewal, which is what true transformation boils down to.

Over the years, there has been an important shift at traditionally white universities that runs much deeper than just a superficial change in numbers and racial composition. Black South Africans at these institutions have reached a critical mass, which means they can now more freely express their convictions about their individual lived experiences, and in the process assist in shaping the institutional culture in ways that recognise diversity. And often, certain events can act as triggers for them to express these lived experiences as a collective.

Trigger events that cause us to pause and reflect

In the past, transformation efforts at universities were centred around attempts to absorb, assimilate, and homogenise individuals into the dominant culture, instead of institutions shaping their institutional culture to adapt to their changing student population. The latter approach is far more effective and organic, requiring institutions to not only recognise and embrace diversification, but also to respond and adapt to it. Undesirable incidents or phenomena, whether in the form of acts of racism, gender-based violence, bullying, or any form of othering or intolerance then become triggers that should make us pause and reflect on where we are in our journey towards transformation, and whether we need to adapt in any area or in any way.  

I want to differ from observers who feel that the Stellenbosch urinating incident is not worth spending any time or discussion on. I believe it is vital that we understand these ‘triggers’, because it is in the process of grappling with it as a university society – in those sometimes-uncomfortable conversations that challenge us on so many levels – that true transformation occurs.  

Former trigger events at the UFS

A distressing trigger event in our own university’s history was in 2016, when white rugby spectators attacked a group of black protestors at the UFS. What made this particularly painful was that it happened almost a decade after the notorious Reitz video incident, when a racially offensive, humiliating student video made in response to the university’s residence integration policies at the time, surfaced. The Shimla Park incident was an immense disillusionment for the university leadership, as it flew in the face of the great strides made towards social cohesion in the preceding eight years. It was a stark reminder that transformation will always be a ‘moving towards’, as opposed to an ‘arrival at’. True transformation is a process that requires a constant listening to diverse student and staff voices from all angles, an unrelenting focus on visible leadership, constant interaction with the diverse groups that make up a campus community, which is then consistently translated into action and institutional reform. 

It also requires a continuous creation of spaces where students and staff can express themselves without fear. It is vital that platforms are created in different parts of an institution where diverse voices can be heard. And it is equally vital that we listen to these voices, and that intensive discourse be followed up with real action, ultimately shaping the institutional culture. It requires that we use these painful trigger events as moments to pause and reflect on our transformation journey. What is imperative, is that the entire institution should be involved in this reflection process – not only the policy drafters or those who specifically deal with social cohesion. 
 
Youth Month – an opportunity to assess involvement

Youth Month gives us the opportunity to consider just how well we are listening to the voices of young South Africans – specifically in our higher education sector. We need the youth to speak out, and to take up the positions that institutions of learning have created for student representation in their leadership structures as an important part of the transformation process. We also need them to respond in a very circumspect and mature way to the trigger events that challenge our transformational journey. They should expose and denounce them in no uncertain terms, but guard against triggering similar actions in the process, which will only lead to further polarisation and discord. Instead, they should treat trigger events as opportunities to pause and reflect on how they can become part of the journey towards solutions.

Trigger events don’t define individuals or institutions

There are numerous challenges facing universities countrywide: racism, gender-based violence, xenophobia, mental health challenges, intolerance, and many more. Try as we might, we cannot always prevent these challenges from ‘breaching our defences’.  And when they do, we need to draw on all sectors of our university community to come to terms with it as an institution and devise a strategy going forward. It is in this process that we make progress on our journey towards true social cohesion.

I recently came across this very apt description relating to mental health – which is one of those issues we need to continuously and openly address on our campuses:  

“Mental health problems don’t define who you are. They are something you experience. You walk in the rain and you feel the rain, but you are not the rain.” 

In the same way, trigger events that happen in our university spaces are issues that we have to deal with, talk about, address, and learn from. They are part of our students’ lived experience and should therefore shape our institutional journeys. But they do not define, limit, or reflect who and what we are. Or what we may become. 

News Archive

Artikel in Die Burger: Steeds is daar die kans vir heling deur Dr Franklin Sonn
2008-04-07

Steeds is daar die kans vir heling

Dr Franklin Sonn - Kanselier van die Universiteit van die Vrystaat en ’n oud-ambassadeur.


TOE gene-navorsers uiteindelik die menslike genoom georden het, is bevind dat menslike wesens inderdaad slegs in minder as 2 % onderling verskil en andersins ooreenstem.

Dít is die goeie nuus.

In die loop van die mens se ontwikkelingsgang en in die proses van ons sosiale organisering is godsdiens-, taal- en kultuurpatrone ontwikkel wat gelei het tot territorium-afbakening en volksvorming waaruit ’n hele geskiedenis van haat, nyd en bloedvergieting ontstaan het het wat ondanks die hoë peil van die beskawing wat die postmoderne mens bereik het, steeds voortwoed.

Dít is die slegte nuus.

Gebeure op die kampus van die Universiteit van die Vrystaat (UV) het ons op onnoemlik tragiese wyse herinner aan ons menslike mislukking dat ons – ondanks die oorheersende ooreenkomste tussen ons – ons liewer op grond van die bykans een persent onderlinge verskil vergrype pleeg wat selfs by diere ondenkbaar is. Dat dit boonop op die kampus van ’n universiteit gebeur, is des te ontstellender.

Dit strek ons universiteit egter tot eer dat die verwagte strafstappe onmiddellik gedoen is en dat geen poging aangewend is om selfverskonend verduidelikings te gee of die kombers oor die kop te trek nie.

IN ’n breër konteks wys prof. Hermann Giliomee tereg daarop dat die tydskrif The Economist ’n opname van Markinor gepubliseer het wat aantoon dat meerderhede in al die gemeenskappe te kenne gee dat rasseverhoudings sedert die koms van die demokrasie verbeter het.

Die afleiding daarvan is dat Suid-Afrika in al sy dimensies op die regte pad is en dat ons in die hoop op ’n beter toekoms vir ons almal voortleef. Die nasionale projek om godsdiens, taal en verskille te eerbiedig maar terselfdertyd ’n heterogene tapisserie van eenheid as nasie te bou is die meeste van ons se erns. Ondanks die terugslag is die universiteit verbind tot hierdie toekomsvisie van transformasie wat herhaaldelik leidinggewend deur die rektor, prof. Frederick Fourie, sowel as sy voorganger, prof. Stef Coetzee, uitgespel is.

Vir die UV gaan dit daarom om die pad van insluiting en eenheid diepgaande te bestuur sodat wit en swart die universiteit as tuiste vir almal sien en ervaar en om die idee van verdringing van een groep deur die ander te vermy of selfs te voorkom dat die toestand geskep word dat een groep in die proses op die vlug slaan. Ons is verbind tot die skepping van ’n nierassige universiteit en nie die toestand dat wittes buite woon en swartes binne of andersom nie.


Ons koester die begrip van medemenslikheid en agting vir ons almal se gelyke menswaardigheid op grond van ons oorheersende menslike ooreenkomste en gedeelde waardes. Ons staan rassisme teen, of dit nou van wit of van swart kom. Ons wil nie aan die eenkant versoening predik maar in waansinnige onderlinge verdeeldheid en agterdog voortleef nie. Almal moet die wonder beleef van die moontlikheid dat ons een kan wees.

Ons waardeer dit opreg dat daar van die kant van ons minister Naledi Pandor paslike veroordeling van die rassevoorval uitgespreek is, maar dat sy onmiddellik die fokus geplaas het op die geleenthede wat die geval vir al ons kampusse maar ook vir ons land bied.

Eweneens ervaar ons die reaksie van die rektore van nasionale universiteite as aandoenlik positief waar die vanselfsprekende veroordeling gepaardgegaan het met die oorheersende geneigdheid om as leiers van meer rassige kampusse intellektuele leiding te probeer gee in die bepaling van waar ons land staan in die hantering van rassisme, ons erfsonde.

Ons is maar alte bewus daarvan dat ons ongelukkige geskiedenis van kolonialisme en apartheid nog vars in die geheue is. In ons euforie oor die koms van die demokrasie, wat gegrond is op ons grondwetlike verklaring van ons eenheid, was ons nietemin miskien naïef om te dink dat ons in werklikheid nou een is. Dit was bloot die aanhef. Jody Kollapen van die Suid-Afrikaanse Menseregtekommissie het iets beet wanneer hy aanvoer dat ons wel versoening omhels het, maar naïef gedink het dat solank ons die konsep op ons lippe neem, dit alles sal regmaak. Ons stem saam dat daar inderdaad steeds baie werk te doen is.

Ons wil te maklik die omvang van die taak om ’n nierassige nasie te bou geringskat. Ons misken heel dikwels die inherente gebrek aan kapasiteit by mense om op hul Godgegewe ooreenkomste te fokus. Dit lyk asof mense veel meer geneig is om verskille, gewaand of eg, te beklemtoon. Dit is ’n deel van ons menslikheid. Daar is ’n ontstentenis van leiding van byvoorbeeld ons kerk. Die kerk verkondig met heilige preweling ons eenheid in Christus, maar verdedig onmiddellik daarna dawerend verdeeldheid in die kerk. Ons pas regstelling in die werkplek toe sonder om werklik aandag te gee aan en bronne beskikbaar te stel vir die hantering van geregverdigde swart woede en sonder om begryplike aanmatiging en meerderwaardigheid te versoen met ewe begryplike wit verydeling en vervreemding.

Ons ag diversiteit as ’n gegewe sonder om genoegsame werk daarvan te maak om die rykheid van ons heterogeniteit in te bou in die nierassige eenheidstaat wat ons voorsien. Ons begaan ook die fout om die erfsonde van rassisme as net ’n Suid-Afrikaanse fenomeen te eien en is geskok as ons opmerk hoe diep die kloof tussen groepe in Amerika steeds lê.

SENATOR BARACK OBAMA se toespraak in Philadelphia spreek tot die hart van die kwessie oor hoe moeilik dit is om medemenslik te wees en hoe ons sukkel om ons in ander skoene te plaas en so eenheid te bou.

Ons vergeet so maklik dat ons versugting na vrede nêrens sal kom as ons nie die aandrang verstaan dat niemand gevra word om af te skuif nie, maar dat mense bloot gevra word om op te skuif sodat almal sitplek kan kry sodat ons sodoende mekaar se menswaardigheid kan voel en verstaan. Ons almal het gelyke aanspraak op Suid-Afrikanerskap. Niemand het die reg om meerderwaardig te voel nie. Ons mag ook nie ruimte skenk aan die geboorte of oplewing van ’n nuwe veronderstelling dat gemeensaamheid gebou kan word deur rassevernedering aan die een kant en rassevergelding aan die ander kant nie. Ons in Suid-Afrika het ’n hoë prys betaal vir die beoefening asook die verdraagsaamheid. Ons moet enige vorm van rassehegemonie teenstaan.

Hoe erg die provokasie ook al by swart mense kan wees wanneer ons rassevergelding soek, ons mag dit nooit weer verdra nie. Aan die ander kant is dit ewe gevaarlik dat ons nasionale geesdrif vir vergifnis en versoening deur wit mense geag word as ’n geleentheid om terug te val in gemaksones van meerderwaardigheid en toe-eiening Ons is dit aan ons toekoms verskuldig om hierdie tendense onmiddellik raak te sien en te besweer. Dit verg dapper leierskap. Ons universiteit het rede om trots te wees op ons prestasies om groter oopheid en toeganklikheid te skep. Die afgelope 5 jaar het ons 61 studente uit lande soos die Soedan, Ethiopië, Kameroen, Botswana en Lesotho gedoktoreer. Boonop het 6 studente uit lande soos Korea en Indië by ons doktorsgrade verwerf en 11 uit lande soos Amerika en Duitsland. Dit is ons trots.

Ons aan die UV is dit aan ons land maar ook aan onsself verskuldig om nederig te bly en, waar nodig, ons hand diep in eie boesem te steek, maar terselfdertyd te beklemtoon dat ons nie gedefinieer wil word deur insidentele vergrype van ’n klein groep misleide studente nie – hoe erg hul optrede ook al is. Ons reken daarmee af, maar ons wil graag onsself erken as deelgenote aan die erfenis van die nasionale sonde van rassisme, maar ’n universiteit wat transformasie aktief nastreef. Ons is trots op ons oopheid en wat daaruit voortspruit. Op die oomblik is ons onsosiale tradisie van herkoms Afrikaans en Sotho en is ons daarop ingestel om, waar doenlik en waar dit vereis word, Engels as internasionale taal in te bou in ons pogings om mekaar te vind eerder om ons trotse kultuur tradisies te vergeet.

DIE raad, die senaat, die rektor, die personeel van die universiteit wil saam met studente en werkers opnuut geleenthede soek om in gesprek met mekaar te bly. Ons wil saam opgewonde bly oor die moontlikheid van heling, groei en transformasie wat die onlangse insident vir ons geskep het.

Artikel in Die Burger, Saterdag 22 Maart 2008

We use cookies to make interactions with our websites and services easy and meaningful. To better understand how they are used, read more about the UFS cookie policy. By continuing to use this site you are giving us your consent to do this.

Accept