Latest News Archive

Please select Category, Year, and then Month to display items
Previous Archive
10 March 2022 | Story Prof Joy Owen | Photo Supplied
Prof Joy Owen is Head of the Department of Anthropology at the University of the Free State (UFS).

Opinion article by Prof Joy Owen, Head of the Department of Anthropology, University of the Free State (UFS).

Unbidden, the spectre of a failed state haunts the contemporary imagination of South Africa. State responsibility and accountability have been piecemeal, and the citizenry of South Africa is left to fend for itself, as organs of state have grounded to a halt due to historical missteps in securing our physical and knowledge infrastructures, and contemporary endemic mismanagement of vital resources. Many have warned us of the spiralling road to purgatory – Justice Malala, the Arch, Kader Asmal, Thabo Mbeki, Athol Williams: and many social phenomena have been harbingers of a South Africa in violent transition – the Marikana massacre; roiling xenophobic attacks that have maimed particularly African transnationals; rising unemployment, particularly among the youth, and the militarisation of the state in 'defence of order and the rule of law' during COVID-19. 

In this firepit of uncertainty exacerbated by a lengthy state of emergency in response to a global pandemic, South Africa’s destitute have been embattled psychologically, physically, emotionally, and financially. Survival, life, is not guaranteed. A multivalent and multipronged response has been constrained, as various government departments lack the political will, knowledge, and sense of deep responsibility and accountability towards the people. The gravity and sheer overwhelm that comes with recognising this thin knife-edge we are teetering on, has led to South Africa cycling between mass inertia and rabble-rousing rebellions, literally and otherwise, that agitate for a reorganisation of the social order.

How do we uphold the value of life

Operation Dudula, like many other social movements in the country, foregrounds the vast, seemingly insurmountable obstacles we face in living lives of and with dignity in South Africa. They respond to the question, ‘How do we uphold the value of life, no matter race, creed, nationality or religion, when we as South Africans are annihilated on the throne of a hetero-patriarchal, capitalist democratic state that has lost favour among those who matter – the people?’

Listening closely to the rhetoric from the face of Operation Dudula, Nhlanhla Lux Dlamini, one hears the lion roaring; and like so many before him, he uses hyper-masculine and performative tropes of protector, provider, hustler, and gangster as swirling metaphors tempered by 'the rule of law' to assert that South Africa is for South Africans. Using unsubstantiated claims that pit illegal foreigners against local South Africans, the messiness and complex contextual nature of criminal activity, inclusive of intent, range of crimes, and the identity of perpetrators, are reduced to legality or illegality of citizenship. Yet statistics do not support the suggestion that crime is being driven by illegal foreigners or undocumented migrants; the leading majority of our male prison population is South African. 

While the existence of Operation Dudula is becoming a sustained and vocal threat to the veneer of 'business as usual' in the country and to the lives of non-nationals, there are seeds of potential cast among the operation’s challenges. However, this potential will be wasted and destroyed if we do not recognise and collectively respond to the 
1) inter-related and inter-dependent nature of South Africa's contemporary state of affairs; 

2) power inherent in an active citizenry that understands that I am my brothers' and sisters' keeper, irrespective of socially constructed, performed, and maintained markers of difference; and 

3) collective psychological and emotional trauma that undergirds our interactions with each other, and ‘the other’. 

We are a country in trouble

Our xenophobic responses to perceived and real threats in South Africa over the past two decades confirm that stereotyping and scapegoating are part of rudimentary attempts to eradicate these threats to self, and to effectively disarm them. However, history also shows that annihilation of the other does not secure one's self. Instead, the sublimation and vanquishing of the other has detrimental effects on a thinking-feeling human being whose righteous logic of 'being right' cannot withstand the internal reckoning that will come from annihilating another. As Hemphill states “… (e)ach death and each riot activate another memory of another life lost without justice or reason; this is how trauma unhealed haunts and accumulates, re-emerging and reanimating the body. It does not disappear”.

We are a country in trouble. We are a world troubled. And if we are to survive this as a collective, not as divided parts of the collective, we will have to critically question and consciously resist years of indoctrination and socialisation that assert that 'might is right'; that fighting and going to war (on local and on foreign soil) is a righteous endeavour if one does so to protect sovereignty of land, borders, bodies, and ideologies.

The revolution will not be televised, for it is an internal one. We have no map to chart the way forward as old-world orders dissolve; as the earth implodes under the heaviness of human waste and damage; and as humans continue to live desperate lives separated from the life-giving forces of nature and the divine feminine. Moving forward, those resident in South Africa will have to fashion new social compacts that uphold the sovereignty of individuals and their right to dignified life, supported by collective and individual interventions that supersede the state. Ordinary citizens will have to free themselves from mental shackles as they  actively reroot and reroute themselves in ancient philosophies and ways of being that extend beyond one originary myth. We will have to trust and grow the potential that exists within an uncertain world and trust the humanness within self and others to guide us to each other; to draw closer when every fibre of our being rages against that shattering of physical, and ideological distance. 

We are not without ordinary examples of this work. My research and those of my students among African transnational migrants, demonstrate alternative ways of interacting that support rather than degrade the financial, emotional, and spiritual well-being of citizen and non-citizen. Born out of need, acts of connection and micro-resistance reorder, question, and negate the jarring and dissonant narratives and realities of difference that were part of South Africa’s foundations. Through love, kindness, and mutual support and guidance, South Africans and other nationals reframe the reality of living in South Africa, exposing an ethic of care and commitment to a collective well-being that is not based on socially constructed forms of inclusion and exclusion, or politically orchestrated forms of responsibility. 

The existence of Operation Dudula, and the Gift of the Givers, for example, confirms that we have work to do across generations in this country. Our work includes the painstaking process of healing our individual and collective psyches and the re-envisioning of a future that is supportive of all life. We need to serve life and make our country and “the world safe for human differences” (Benedict).
The time to evolve, consciously, is upon us.

News Archive

Artikel in Die Burger: Steeds is daar die kans vir heling deur Dr Franklin Sonn
2008-04-07

Steeds is daar die kans vir heling

Dr Franklin Sonn - Kanselier van die Universiteit van die Vrystaat en ’n oud-ambassadeur.


TOE gene-navorsers uiteindelik die menslike genoom georden het, is bevind dat menslike wesens inderdaad slegs in minder as 2 % onderling verskil en andersins ooreenstem.

Dít is die goeie nuus.

In die loop van die mens se ontwikkelingsgang en in die proses van ons sosiale organisering is godsdiens-, taal- en kultuurpatrone ontwikkel wat gelei het tot territorium-afbakening en volksvorming waaruit ’n hele geskiedenis van haat, nyd en bloedvergieting ontstaan het het wat ondanks die hoë peil van die beskawing wat die postmoderne mens bereik het, steeds voortwoed.

Dít is die slegte nuus.

Gebeure op die kampus van die Universiteit van die Vrystaat (UV) het ons op onnoemlik tragiese wyse herinner aan ons menslike mislukking dat ons – ondanks die oorheersende ooreenkomste tussen ons – ons liewer op grond van die bykans een persent onderlinge verskil vergrype pleeg wat selfs by diere ondenkbaar is. Dat dit boonop op die kampus van ’n universiteit gebeur, is des te ontstellender.

Dit strek ons universiteit egter tot eer dat die verwagte strafstappe onmiddellik gedoen is en dat geen poging aangewend is om selfverskonend verduidelikings te gee of die kombers oor die kop te trek nie.

IN ’n breër konteks wys prof. Hermann Giliomee tereg daarop dat die tydskrif The Economist ’n opname van Markinor gepubliseer het wat aantoon dat meerderhede in al die gemeenskappe te kenne gee dat rasseverhoudings sedert die koms van die demokrasie verbeter het.

Die afleiding daarvan is dat Suid-Afrika in al sy dimensies op die regte pad is en dat ons in die hoop op ’n beter toekoms vir ons almal voortleef. Die nasionale projek om godsdiens, taal en verskille te eerbiedig maar terselfdertyd ’n heterogene tapisserie van eenheid as nasie te bou is die meeste van ons se erns. Ondanks die terugslag is die universiteit verbind tot hierdie toekomsvisie van transformasie wat herhaaldelik leidinggewend deur die rektor, prof. Frederick Fourie, sowel as sy voorganger, prof. Stef Coetzee, uitgespel is.

Vir die UV gaan dit daarom om die pad van insluiting en eenheid diepgaande te bestuur sodat wit en swart die universiteit as tuiste vir almal sien en ervaar en om die idee van verdringing van een groep deur die ander te vermy of selfs te voorkom dat die toestand geskep word dat een groep in die proses op die vlug slaan. Ons is verbind tot die skepping van ’n nierassige universiteit en nie die toestand dat wittes buite woon en swartes binne of andersom nie.


Ons koester die begrip van medemenslikheid en agting vir ons almal se gelyke menswaardigheid op grond van ons oorheersende menslike ooreenkomste en gedeelde waardes. Ons staan rassisme teen, of dit nou van wit of van swart kom. Ons wil nie aan die eenkant versoening predik maar in waansinnige onderlinge verdeeldheid en agterdog voortleef nie. Almal moet die wonder beleef van die moontlikheid dat ons een kan wees.

Ons waardeer dit opreg dat daar van die kant van ons minister Naledi Pandor paslike veroordeling van die rassevoorval uitgespreek is, maar dat sy onmiddellik die fokus geplaas het op die geleenthede wat die geval vir al ons kampusse maar ook vir ons land bied.

Eweneens ervaar ons die reaksie van die rektore van nasionale universiteite as aandoenlik positief waar die vanselfsprekende veroordeling gepaardgegaan het met die oorheersende geneigdheid om as leiers van meer rassige kampusse intellektuele leiding te probeer gee in die bepaling van waar ons land staan in die hantering van rassisme, ons erfsonde.

Ons is maar alte bewus daarvan dat ons ongelukkige geskiedenis van kolonialisme en apartheid nog vars in die geheue is. In ons euforie oor die koms van die demokrasie, wat gegrond is op ons grondwetlike verklaring van ons eenheid, was ons nietemin miskien naïef om te dink dat ons in werklikheid nou een is. Dit was bloot die aanhef. Jody Kollapen van die Suid-Afrikaanse Menseregtekommissie het iets beet wanneer hy aanvoer dat ons wel versoening omhels het, maar naïef gedink het dat solank ons die konsep op ons lippe neem, dit alles sal regmaak. Ons stem saam dat daar inderdaad steeds baie werk te doen is.

Ons wil te maklik die omvang van die taak om ’n nierassige nasie te bou geringskat. Ons misken heel dikwels die inherente gebrek aan kapasiteit by mense om op hul Godgegewe ooreenkomste te fokus. Dit lyk asof mense veel meer geneig is om verskille, gewaand of eg, te beklemtoon. Dit is ’n deel van ons menslikheid. Daar is ’n ontstentenis van leiding van byvoorbeeld ons kerk. Die kerk verkondig met heilige preweling ons eenheid in Christus, maar verdedig onmiddellik daarna dawerend verdeeldheid in die kerk. Ons pas regstelling in die werkplek toe sonder om werklik aandag te gee aan en bronne beskikbaar te stel vir die hantering van geregverdigde swart woede en sonder om begryplike aanmatiging en meerderwaardigheid te versoen met ewe begryplike wit verydeling en vervreemding.

Ons ag diversiteit as ’n gegewe sonder om genoegsame werk daarvan te maak om die rykheid van ons heterogeniteit in te bou in die nierassige eenheidstaat wat ons voorsien. Ons begaan ook die fout om die erfsonde van rassisme as net ’n Suid-Afrikaanse fenomeen te eien en is geskok as ons opmerk hoe diep die kloof tussen groepe in Amerika steeds lê.

SENATOR BARACK OBAMA se toespraak in Philadelphia spreek tot die hart van die kwessie oor hoe moeilik dit is om medemenslik te wees en hoe ons sukkel om ons in ander skoene te plaas en so eenheid te bou.

Ons vergeet so maklik dat ons versugting na vrede nêrens sal kom as ons nie die aandrang verstaan dat niemand gevra word om af te skuif nie, maar dat mense bloot gevra word om op te skuif sodat almal sitplek kan kry sodat ons sodoende mekaar se menswaardigheid kan voel en verstaan. Ons almal het gelyke aanspraak op Suid-Afrikanerskap. Niemand het die reg om meerderwaardig te voel nie. Ons mag ook nie ruimte skenk aan die geboorte of oplewing van ’n nuwe veronderstelling dat gemeensaamheid gebou kan word deur rassevernedering aan die een kant en rassevergelding aan die ander kant nie. Ons in Suid-Afrika het ’n hoë prys betaal vir die beoefening asook die verdraagsaamheid. Ons moet enige vorm van rassehegemonie teenstaan.

Hoe erg die provokasie ook al by swart mense kan wees wanneer ons rassevergelding soek, ons mag dit nooit weer verdra nie. Aan die ander kant is dit ewe gevaarlik dat ons nasionale geesdrif vir vergifnis en versoening deur wit mense geag word as ’n geleentheid om terug te val in gemaksones van meerderwaardigheid en toe-eiening Ons is dit aan ons toekoms verskuldig om hierdie tendense onmiddellik raak te sien en te besweer. Dit verg dapper leierskap. Ons universiteit het rede om trots te wees op ons prestasies om groter oopheid en toeganklikheid te skep. Die afgelope 5 jaar het ons 61 studente uit lande soos die Soedan, Ethiopië, Kameroen, Botswana en Lesotho gedoktoreer. Boonop het 6 studente uit lande soos Korea en Indië by ons doktorsgrade verwerf en 11 uit lande soos Amerika en Duitsland. Dit is ons trots.

Ons aan die UV is dit aan ons land maar ook aan onsself verskuldig om nederig te bly en, waar nodig, ons hand diep in eie boesem te steek, maar terselfdertyd te beklemtoon dat ons nie gedefinieer wil word deur insidentele vergrype van ’n klein groep misleide studente nie – hoe erg hul optrede ook al is. Ons reken daarmee af, maar ons wil graag onsself erken as deelgenote aan die erfenis van die nasionale sonde van rassisme, maar ’n universiteit wat transformasie aktief nastreef. Ons is trots op ons oopheid en wat daaruit voortspruit. Op die oomblik is ons onsosiale tradisie van herkoms Afrikaans en Sotho en is ons daarop ingestel om, waar doenlik en waar dit vereis word, Engels as internasionale taal in te bou in ons pogings om mekaar te vind eerder om ons trotse kultuur tradisies te vergeet.

DIE raad, die senaat, die rektor, die personeel van die universiteit wil saam met studente en werkers opnuut geleenthede soek om in gesprek met mekaar te bly. Ons wil saam opgewonde bly oor die moontlikheid van heling, groei en transformasie wat die onlangse insident vir ons geskep het.

Artikel in Die Burger, Saterdag 22 Maart 2008

We use cookies to make interactions with our websites and services easy and meaningful. To better understand how they are used, read more about the UFS cookie policy. By continuing to use this site you are giving us your consent to do this.

Accept