Latest News Archive

Please select Category, Year, and then Month to display items
Previous Archive
02 March 2022 | Story Prof Anthony Turton | Photo Supplied
Prof Anthony Turton, Affiliated Professor in the Centre for Environmental Management at the University of the Free State (UFS), writes that in the face of the typhoid outbreak, we need to renew our trust in science, but also wake up and smell the coffee.

Opinion article by Prof Anthony Turton from the Centre for Environmental Management, University of the Free State .
The recent news has been dominated by so many things that an important signal has been drowned out by the noise. That small signal is the announcement by the NICD that typhoid has been identified in parts of the country, so the prudent approach is to boil the water coming from taps. While this is an important development, it needs to be placed into context.  For starters, the NICD is a credible institution, so anything they say must be taken seriously. This issue brings three important factors into clear focus. Let us unpack each of these in order to gain greater perspective. 

The issue of trust 

The first is the issue of trust. This is a global phenomenon, most notably associated with social media that has enabled each person to theoretically have access to the entire quantum of our cumulative knowledge as an apex species on planet earth. In an instant, each person has the capacity to become an expert on a given topic. We have seen this playing out in the COVID-19 space, most notably as the efficacy of the vaccination programme has been questioned. While it is great that so much information is available to everyone instantly, it is also a problem, because unless the individual is trained to filter out the noise, they are rapidly overloaded with stuff that causes them to panic. In South Africa this has an added dimension, driven by the findings of the Zondo Commission, which in general indicate a severe trust deficit between government and the general population. Seen in this light, it is highly likely that the typhoid issue will fall directly into that chasm of trust and serve to widen it even further. This needs to be dealt with in our collective best interest, because panic serves nobody in a constructive way. Therefore, the first part of my core message is that we must avoid the urge to become instant experts by deferring the scientific facts to the scientific professionals. Sadly, science has been a victim of this trust deficit, so my voice might be lost in the howling gale of discontentment. 

The problem of deteriorating water quality

The second is the problem of deteriorating water quality. In this regard, we are on absolutely solid ground, because we know – without fear of contradiction – that our water quality has been on a downward trajectory for some time. If we are looking for a pivotal moment, we might consider the acid mine drainage decant that first hit the public attention in 2002. Amid a flurry of activism and a media frenzy, we have the sad reality, two decades later, that absolutely nothing has been done about this matter. Highly acidic mine water, rich in a dissolved cocktail of metals that include uranium, arsenic, cadmium, and mercury, have continued to flow into our rivers and dams in mining areas of the country. But more importantly, we have also witnessed the systematic collapse of our wastewater infrastructure, which has accelerated over the past decade; this is best epitomised by the unsuccessful attempt of the SANDF to prevent the flow of raw sewage into the Vaal River at Emfuleni. Two billion rand later, we are no closer today to finding a solution than we were a decade ago. The numbers are staggering. As a nation, we produce over five billion litres of raw sewage every day. The latest credible calculation of that flow indicated that about 4,2 billion litres were being discharged daily into our rivers in an untreated format. That represents a tsunami of human waste inundating our rivers and dams, without respite, for more than a decade. 

This is probably our biggest single challenge as a nation. In my professional opinion, this is a national security issue, because it impacts negatively on the lives of each citizen daily. It is destroying the economy from within by damaging the health of the individual, without them even knowing about it. You see, in sewage return flows, we find every substance that is ever dispensed in the retail sector. Think of the pharmaceutical industry. Imagine how much medication is sold each day by major pharmacies countrywide. Every item sold ends up in the sewage stream in a partially metabolised format. These include antibiotics, antiretrovirals, antidepressants, oestrogen used for contraception, and Viagra used to keep an aging population happy. So, we need to think of the sewage streams being discharged into our rivers and dams as thousands of tons of medication, still viable even in its partially metabolised form, to which we are exposing trillions of pathogenic microbes that are flourishing in the warm nutrient-rich waters. Think of this as a boot camp for microbes, because lazy and weak ones are destroyed by the low concentration of antibiotics, leaving only the stronger ones to flourish. In short, our boot camp for microbes is producing the next generation of multidrug-resistant pathogens. It is happening right before our eyes.  Simply think about this logically and draw your own conclusion if you choose to mistrust science for reasons of your own.  Does it make sense to allow the discharge of more than four billion litres of sewage daily into our rivers and dams, without anticipating some form of unintended consequence?  

Our ability to cope as a nation

The third is the issue of our ability to cope as a nation. Here is where it gets really interesting, because at the very time when we are facing multiple risks to our economic well-being – COVID-19, unemployment, capital flight, energy crisis, corruption, to name but a few – we also need to be at our peak performance when it comes to finding solutions. We can say, with a high level of confidence, that our capacity to reach consensus on the way to solve the complex problems we are facing, is probably at an historic low (and deteriorating). In fact, we can say that there is an inverse relationship between our need to find consensus on a viable way ahead, and our capacity to generate the very consensus on which our survival as a species depends. This sounds a little dramatic, but I am using it to illustrate the point that globally, our capacity to unite in the face of a single common threat – climate change – is being eroded by many forces. These include the deficit of trust in government (point one noted above), the growing mistrust of science (exacerbated by the COVID-19 pandemic and the manifest as social pushback from the anti-vaxxers and the climate change denialists), and the increased sense of helplessness that each person is confronted with.

All of these are manifested in the typhoid issue. While typhoid is clearly a bad thing, we need to place it in context. Just as the COVID issue has shown us, the fatalities are relatively few, and while tragic to the individual families impacted, seen through the lens of logic and reason, this is not a show-stopper. What it does is highlight the issue of our failing sewage infrastructure. We can no longer simply accept that incompetent politicians can muddle their way through a growing crisis. We have to hold them accountable. We must convert the rising sense of rage into the high-octane rocket fuel of change. We need to say enough is enough. Now is the time that we demand technically competent people be appointed into specialist jobs, and then held fully accountable. We need to depoliticise the deployment of cadres, for that policy has brought us the failing infrastructure we see in Eskom, PRASA, municipal wastewater systems, and many other failed SOEs. 

In the face of the typhoid outbreak, we need to renew our trust in science, but also wake up and smell the coffee by realising that we cannot simply discharge billions of litres of acidic mine water and raw sewage into our rivers and dams, without encountering unintended consequences. Those consequences might just be deadly.

News Archive

Volksblad: Moshoeshoe Memorial Lecture
2006-05-27

27 Mei 2006

Moshoeshoe het mense saamgebind
KONING MOSHOESHOE kon bewys dat verskeidenheid ’n bindende eienskap kan wees. Dit blyk ’n sleutelbeginsel van sy leierskap te wees – en dit is nie ’n maklike een om te begryp nie.

Jy bereik die grootste eenheid tussen onderskeidende entiteite waar jy relatief vrye ruimte aan hulle gee om hul eiesoortige kenmerke na vore te bring.

Dít blyk uit prof. Njabulo Ndebele se gedenklesing oor koning Moshoeshoe.
Lesotho; het; onder Moshoeshoe se leierskap mense van verskeie dele van die subkontinent gelok.
Dié mense het hierheen gevlug van die verwoesting wat as lifaqane bekend geword het toe Shaka sy koninkryk met militêre onderwerping verstewig het.

Ndebele het gesê daar is algemene ooreenkoms dat die oorloë wat hieruit gespruit het, die maatskaplike grondslae van talle samelewings in Suider-Afrika geskud het.

“Dit was in dié konteks dat Moshoeshoe leierskap getoon het.”
Prof. Frederick Fourie, rektor en visekanselier van die Universiteit van die Vrystaat (UV), het gesê die lesing vorm deel van ’n groter debat oor leierskapmodelle, veral die konsep van Afrika-leierskap, en die voortgesette diskoers oor nasiebou en versoening.

Die Moshoeshoe-projek is in 2004 aan die UV begin om met Suid-Afrika se eerste dekade van demokrasie saam te val.
Die projek was deel van die UV se eeufeesvieringe in 2004.
Met dié projek word geprobeer om ’n groot Afrika-leier te vereer en die UV se verbintenis tot transformasie te toon sodat ’n ware inklusiewe en nie-rassige universiteit geskep kan word.

“As die stigter van die Basoeto-nasie, word daar wyd erkenning aan koning Moshoeshoe vir sy buitengewone leierskapstyl gegee.

“Diplomasie, versoening en vreedsame naasbestaan is van die kenmerke van sy leierskap, soos getoon in sy pogings om verskillende groepe in een nasie te verenig,” sê Fourie.

KONING MOSHOESHOE, een van Afrika se eertydse groot leiers. Hy is meer as 130 jaar gelede dood. Foto: verskaf

Waarde van openbare spraak ‘nou bedreig’
AANDUIDINGS bestaan dat die waarde van openbare spraak wat hoog deur koning Moshoeshoe van Lesotho op prys gestel is, nou onder ernstige bedreiging kan wees.

Om dié rede dra hy die koning Moshoeshoe-gedenklesing op aan al dié mense in Suid-Afrika en elders wat die moed het om hul oorwoë mening uit te druk oor belangrike sake wat die samelewing in die gesig staar, het prof. Njabulo Ndebele, visekanselier van die Universiteit van Kaapstad, gesê.

Ndebele, wêreldbekende skrywer, het gesê dié lesing kom op ’n kritieke punt in Suid-Afrika se nuwe demokrasie.
Dié lesing, om die buitengewone nalatenskap van een van Afrika se groot leiers te eer, is eergisteraand op die kampus van die Universiteit van die Vrystaat (UV) gelewer en het ’n staande toejuiging deur ’n groot gehoor uitgelok.

Ndebele het gesê die mense wat hul menings uitdruk oor belangrike sake, kan rubriekskrywers, redakteurs, kommentators, alle soorte kunstenaars, akademici, koerantbriefskrywers, nie-gewelddadige optoggangers met plakkate en strokiesprentkunstenaars wees “wat ’n spieël voor ons oë sit”.

“Selfs wanneer hulle dit waag op heilige gebied, soos sommige strokiesprentkunstenaars onlangs gedoen het, herinner hulle ons net dat selfs die heilige misbruik kan word vir doeleindes wat min met heiligheid te doen het.

“Dit is hul manier om ons te help, dalk meer diepsinnig as wat ons besef, om daardie einste ruimte van heiligheid in ons lewe te bewaar.

“Hulle verdiep ons insigte deur ons begrip te verdiep.
“Dit is gepas om hul dapperheid te vier,” het Ndebele gesê.
“Hulle herinner ons dat leierskap nie al is wat ons doen wanneer ons in ’n sekere magsposisie geplaas is om ’n organisasie of ’n sekere instelling te stuur nie.”

Hy het gesê onder die mense wat gevier moet word, sluit hy nie dié in wat deur haatspraak ander aanhits om geweld te pleeg; teen; mense; wat hul andersdenkende menings lug nie.

“Dit is nie met dapperheid dat hulle aanhits nie, maar weens hul toevlug tot die narkotiese beskerming van die skare.”

Mense voel glo ál kwesbaarder
Vise-kanselier lewer Moshoeshoe-gedenklesing
’n TOENEMENDE aantal hoogs intelligente, sensitiewe en toegewyde Suid-Afrikaners oor die klas-, ras- en kulturele spektrum heen bely dat hulle – soos nog nooit tevore nie – onseker en kwesbaar voel sedert 1994.

Só het prof. Njabulo Ndebele, vise-kanselier van die Universiteit van Kaapstad, gesê in die Universiteit van die Vrystaat (UV) se eerste koning Moshoeshoe-gedenklesing.

Die onderwerp was Reflections on the leadership challenges in South Africa.
Wanneer ontembare optimiste beken hulle voel dinge is van stryk, versprei die naarheid van angs. “Dit moet iets te doen hê met ’n ophoping van gebeure wat die gevoel van dreigende inploffing oordra.”

’n Gevoel heers dat Suid-Afrika ’n baie komplekse samelewing het wat liewer eenvoudige, gesentraliseerde beheer voortbring in die hoop dat dienslewering dan beter en vinniger gedryf kan word. Die kompleksiteit van beheer word dan in ’n enkele struktuur van gesag gevestig, eerder as in die afgewentelde strukture soos wat in die Grondwet beoog word.

Dat die afgewentelde strukture nie hul grondwetlik-gedefinieerde rolle verwerklik nie, moenie toegeskryf word aan die mislukking van die beheermeganisme nie.

“Dit is te vroeg om te sê dat wat ons sedert 1994 bereik het, nie gewerk het nie,” het Ndebele gesê.
Dit lyk of ’n kombinasie van omstandighede tot die “gevoel van ontknoping” lei.
“Ek wil dit vermy om te sê: ‘Kyk na Khutsong’, asof u sal verstaan wat ek bedoel wanneer ek sê u moet na Khutsong kyk.”
Sulke kennis lei tot wanhoop, want dit roep ’n werklikheid op wat só oorweldigend is dat dit fatalisties kan wees.
Ndebele het gesê niks kon meer vreesaanjaend wees as toe ’n komplot van die Boeremag oopgevlek en sekere Boeremaglede aangekeer is nie.

Sekere Boeremaglede het van ’n maksimum-sekuriteit-tronk ontsnap. “Sover ek weet, is hulle nie weer gevang nie.
“Wat is gedoen om die gaping te oorbrug?” was een van sy vrae hieroor.
“Van só ’n belangrike saak weet die publiek nie baie nie. Die karige kommunikasie kan die gevaarlike boodskap uitdra dat óf niks gedoen word nie, óf die staat in dié saak misluk.”

Hy het gevra: “Hoekom het die kwessie van munisipale afbakening tot die situasie in Khutsong gelei? Dit lyk of die probleem voortgaan, sonder ’n oplossing in sig.”

’n Aantal soortgelyke, oënskynlik plaaslike rebellies het oor die land heen plaasgevind. “Is hier ’n patroon?”
Ndebele het na die onlangse verhoor van oud-adj.pres. Jacob Zuma, wat van verkragting aangekla was, verwys.
Dié drama blyk ver van oor te wees. Dit beloof “om ons almal sonder verligting te hou, in ’n toestand van angs”.
Die gemene draad van dié gebeure is die gevoel van ’n oneindige spiraal van probleme wat vertroue tap. Daar kan ’n sterk suggestie in al dié gebeure wees “dat ons dalk nooit sosiale samehang in Suid-Afrika gehad het nie...”

“Wat ons sekerlik oor dekades gehad het, is ’n mobiliserende visie. Kan dit wees dat die mobiliserende visie onder die gewig van die werklikheid en omvang van maatskaplike heropbouing kraak en dat die legitieme raamwerk om oor dié probleme te debatteer ineenstort?”

‘Swart mense staar hulself in die gesig’
DIE swart meerderheid staar homself nou in die gesig: dalk werklik vir die eerste keer sedert 1994.
Só het prof. Njabulo Ndebele gesê toe hy die koning Moshoeshoe-gedenklesing by die Universiteit van die Vrystaat in Bloemfontein gelewer het.

Hy het gesê dit lyk of Suid-Afrika ’n meganisme nodig het om selfvertroue te bou.
Deur dié meganisme “kan ons die situasie waarin ons is, erken, wat dit ook al is”.
“Ons het ’n meganisme nodig wat die verskillende posisies van die mededingers sal bevestig en hul eerlikheid sal bekragtig op ’n manier wat die publiek vertroue sal gee dat werklike oplossings moontlik is.”

Dit is dié soort “openheid wat nooit maklik kom nie”, wat lei tot deurbraak-oplossings.
Ndebele het gesê ’n komplekse demokrasie soos Suid-Afrika s’n kan nie oorleef met ’n enkele gesag nie.
Net veelvuldige owerhede binne ’n grondwetlike raamwerk “het ’n ware kans”.
“Kan ’n deel van die probleem wees dat ons nie in staat is om die idee van ‘opposisie’ te hanteer nie?
“Ons is verskrik dat enige van ons ‘die opposisie’ kan word.
“Dit is tyd dat ons die koms voorsien van ’n oomblik wanneer daar nie meer ’n enkele, oorweldigende, dominante politieke mag is soos wat nou die geval is nie.”

Ndebele het gesê: “Ek glo ons het dalk ’n oomblik bereik wat nie fundamenteel verskillend is nie van die ontnugterende, tóg hartversterkende nasiebourealiteite wat gelei het tot Kemptonpark in die vroeë jare negentig.”

“Die verskil tussen toe en nou is dat die swart meerderheid nie nou na wit landgenote oor die onderhandelingstafel kyk nie.

“Die swart meerderheid staar homself in die gesig: dalk werklik vir die eerste keer sedert 1994.”
Dit is weer “tyd vir visie”, het Ndebele gesê.

We use cookies to make interactions with our websites and services easy and meaningful. To better understand how they are used, read more about the UFS cookie policy. By continuing to use this site you are giving us your consent to do this.

Accept