Latest News Archive

Please select Category, Year, and then Month to display items
Previous Archive
12 May 2022 | Story Nombulelo Shange | Photo Andre Damons
Nombulelo Shange is a lecturer in the department of sociology at UFS and Chairperson of the University of the Free State Womxn’s Forum.

Opinion article by Nombulelo Shange, Lecturer in the Department of Sociology at the University of the Free State and Chairperson of the University of the Free State Women’s Forum.
If black men have faced the worst of fates, then black women have also placed their lives and bodies on the line. Black women have stood by black men, marched with them, nurtured, and guided them, only to be rejected and oppressed by them. Even while mired in racial-patriarchal oppression, black women still find ways to thrive. One of the places where we see this tragedy play itself out in the most vulgar of ways is within higher education in South Africa. 

The irony of this is that universities are supposedly spaces for knowledge production, acceptance, and collective engagement. The unspeakably painful irony of this is that universities have been spaces in which black men have made important strides in advancing democracy. Black men were, for example, leaders in the South African Students’ Organisation, which was rooted in Black Consciousness ideology. Today discourses on decoloniality often echo statements by luminaries such as Steve Biko. So it hurts that those black men have not learnt to value the contributions and leadership of black women at every step of the blood-stained march to freedom, even in the hallowed halls of universities.

At every turn black women in higher education have to navigate tremendous obstacles in order to make it to senior positions. Many move to other industries, hoping to find acceptance. Others reluctantly give up such ambitions and find meaning in junior roles. 

Black female leaders facing challenges 

It is worth thinking of this when remembering how, in 2014, Prof Nthabiseng Ogude was pushed out of office after only serving two years of her five-year contract as vice-chancellor of Tshwane University of Technology. She was portrayed as being aloof, not engaging with unions and not being close to students. 

The University of Cape Town’s Vice-Chancellor, Prof Mamokgethi Phakeng, has also been met with misogynistic attacks that included having her qualifications questioned. Few lauded her professorship, and fewer commented on the patriarchal obstacles she would have had to overcome to progress in the manner she has. Despite the questioning of her qualifications, Prof Phakeng has managed to cement UCT’s top ranking among universities on the continent. 

More recently, the University of South Africa’s first black woman leader, Prof Puleng LenkaBula, has been placed at the fore of the hit list of sexists at universities in this society that too often loves to see black women in pain. Just a little over a year ago, we celebrated her appointment as the first black female vice-chancellor. Her resilience led her to smash the patriarchy that has left black women out for almost 150 years. A little over a year later, there are calls for her to step down, based on issues that are not unique to her or her leadership. Amidst challenges arising from Unisa’s and higher education’s apartheid legacy of systemic exclusion, are problems related to NSFAS and student funding. 

I agree that we have to hold our leaders to high standards and those who promise to bring much-needed transformation should be held to even higher standards. But it is bizarre to me that people think a 150-year complex history of structural injustice and exclusion can be changed almost overnight now that a black woman is in leadership. These same unrealistic expectations are seldom placed on black men, at least not as quickly. 

A lot of the violence directed at Prof LenkaBula is coming from breathless black men who hurl innumerable slurs about her “menopause” and insults about the “slay queen” who they say must be removed from power. Yet, we know these strategies well. History is full of notes on men discrediting women by claiming they are irrational, fragile, emotional and incapable of making decisions because we are “so burdened by our menstrual cycle or menopause”. History is also full of injustices faced by beautiful and powerful women who are necklaced alive. Note this as we observe that the enduring resilience of Prof LenkaBula led to more hypersexualised vitriol, further illustrating how normal the sexual objectification of women is, even at our highest citadels of education, even from men who are her subordinates. 

Black men must account for their actions pushing women further to the margins

If it is hurtful that black men are prominent in these attacks. It is calamitous that black men use trade union structures to pull black women down. Their new kind of black-on-black violence is frightening, where black men take out their angst on black women in the workplace and other social spaces.

Even amidst all these attacks, Prof LenkaBula and her stalwart colleagues at Unisa have kept the academic ship sailing. She has captained the institution to winning the Excellence for Research Impact award at the 2022 Zairi International Awards hosted in Dubai. This makes me think it matters to honour this good woman leader’s achievements, here in her home.

But in the moments when we acknowledge the successes and excellence of black women, we should interrogate and rethink our societies. We must question why black women have to be so strong in the first place.

In particular, and sadly, black men must account for the ways their actions push us further to the margins so that we have to have superhuman strength to survive and succeed. This feels treacherous when one would think black men would show solidarity and support for black women, with whom they share a history of fighting against unjust systems. They must reflect on why they take a page out of their own oppression to marginalise and inflict trauma on black women. They must find and uproot the self-hate that leads them to refuse to recognise the excellence of black women. They must deworm themselves of the things that make them treat black women with such hate and disdain. 

I still dream that we can see all womanist leaders, such as Profs Ogude, LenkaBula and Phakeng, as the important symbols and changemakers they are. Perhaps then, they and all of us, will be met with more honesty and grace than we are giving them.   

News Archive

Artikel in Die Burger: Steeds is daar die kans vir heling deur Dr Franklin Sonn
2008-04-07

Steeds is daar die kans vir heling

Dr Franklin Sonn - Kanselier van die Universiteit van die Vrystaat en ’n oud-ambassadeur.


TOE gene-navorsers uiteindelik die menslike genoom georden het, is bevind dat menslike wesens inderdaad slegs in minder as 2 % onderling verskil en andersins ooreenstem.

Dít is die goeie nuus.

In die loop van die mens se ontwikkelingsgang en in die proses van ons sosiale organisering is godsdiens-, taal- en kultuurpatrone ontwikkel wat gelei het tot territorium-afbakening en volksvorming waaruit ’n hele geskiedenis van haat, nyd en bloedvergieting ontstaan het het wat ondanks die hoë peil van die beskawing wat die postmoderne mens bereik het, steeds voortwoed.

Dít is die slegte nuus.

Gebeure op die kampus van die Universiteit van die Vrystaat (UV) het ons op onnoemlik tragiese wyse herinner aan ons menslike mislukking dat ons – ondanks die oorheersende ooreenkomste tussen ons – ons liewer op grond van die bykans een persent onderlinge verskil vergrype pleeg wat selfs by diere ondenkbaar is. Dat dit boonop op die kampus van ’n universiteit gebeur, is des te ontstellender.

Dit strek ons universiteit egter tot eer dat die verwagte strafstappe onmiddellik gedoen is en dat geen poging aangewend is om selfverskonend verduidelikings te gee of die kombers oor die kop te trek nie.

IN ’n breër konteks wys prof. Hermann Giliomee tereg daarop dat die tydskrif The Economist ’n opname van Markinor gepubliseer het wat aantoon dat meerderhede in al die gemeenskappe te kenne gee dat rasseverhoudings sedert die koms van die demokrasie verbeter het.

Die afleiding daarvan is dat Suid-Afrika in al sy dimensies op die regte pad is en dat ons in die hoop op ’n beter toekoms vir ons almal voortleef. Die nasionale projek om godsdiens, taal en verskille te eerbiedig maar terselfdertyd ’n heterogene tapisserie van eenheid as nasie te bou is die meeste van ons se erns. Ondanks die terugslag is die universiteit verbind tot hierdie toekomsvisie van transformasie wat herhaaldelik leidinggewend deur die rektor, prof. Frederick Fourie, sowel as sy voorganger, prof. Stef Coetzee, uitgespel is.

Vir die UV gaan dit daarom om die pad van insluiting en eenheid diepgaande te bestuur sodat wit en swart die universiteit as tuiste vir almal sien en ervaar en om die idee van verdringing van een groep deur die ander te vermy of selfs te voorkom dat die toestand geskep word dat een groep in die proses op die vlug slaan. Ons is verbind tot die skepping van ’n nierassige universiteit en nie die toestand dat wittes buite woon en swartes binne of andersom nie.


Ons koester die begrip van medemenslikheid en agting vir ons almal se gelyke menswaardigheid op grond van ons oorheersende menslike ooreenkomste en gedeelde waardes. Ons staan rassisme teen, of dit nou van wit of van swart kom. Ons wil nie aan die eenkant versoening predik maar in waansinnige onderlinge verdeeldheid en agterdog voortleef nie. Almal moet die wonder beleef van die moontlikheid dat ons een kan wees.

Ons waardeer dit opreg dat daar van die kant van ons minister Naledi Pandor paslike veroordeling van die rassevoorval uitgespreek is, maar dat sy onmiddellik die fokus geplaas het op die geleenthede wat die geval vir al ons kampusse maar ook vir ons land bied.

Eweneens ervaar ons die reaksie van die rektore van nasionale universiteite as aandoenlik positief waar die vanselfsprekende veroordeling gepaardgegaan het met die oorheersende geneigdheid om as leiers van meer rassige kampusse intellektuele leiding te probeer gee in die bepaling van waar ons land staan in die hantering van rassisme, ons erfsonde.

Ons is maar alte bewus daarvan dat ons ongelukkige geskiedenis van kolonialisme en apartheid nog vars in die geheue is. In ons euforie oor die koms van die demokrasie, wat gegrond is op ons grondwetlike verklaring van ons eenheid, was ons nietemin miskien naïef om te dink dat ons in werklikheid nou een is. Dit was bloot die aanhef. Jody Kollapen van die Suid-Afrikaanse Menseregtekommissie het iets beet wanneer hy aanvoer dat ons wel versoening omhels het, maar naïef gedink het dat solank ons die konsep op ons lippe neem, dit alles sal regmaak. Ons stem saam dat daar inderdaad steeds baie werk te doen is.

Ons wil te maklik die omvang van die taak om ’n nierassige nasie te bou geringskat. Ons misken heel dikwels die inherente gebrek aan kapasiteit by mense om op hul Godgegewe ooreenkomste te fokus. Dit lyk asof mense veel meer geneig is om verskille, gewaand of eg, te beklemtoon. Dit is ’n deel van ons menslikheid. Daar is ’n ontstentenis van leiding van byvoorbeeld ons kerk. Die kerk verkondig met heilige preweling ons eenheid in Christus, maar verdedig onmiddellik daarna dawerend verdeeldheid in die kerk. Ons pas regstelling in die werkplek toe sonder om werklik aandag te gee aan en bronne beskikbaar te stel vir die hantering van geregverdigde swart woede en sonder om begryplike aanmatiging en meerderwaardigheid te versoen met ewe begryplike wit verydeling en vervreemding.

Ons ag diversiteit as ’n gegewe sonder om genoegsame werk daarvan te maak om die rykheid van ons heterogeniteit in te bou in die nierassige eenheidstaat wat ons voorsien. Ons begaan ook die fout om die erfsonde van rassisme as net ’n Suid-Afrikaanse fenomeen te eien en is geskok as ons opmerk hoe diep die kloof tussen groepe in Amerika steeds lê.

SENATOR BARACK OBAMA se toespraak in Philadelphia spreek tot die hart van die kwessie oor hoe moeilik dit is om medemenslik te wees en hoe ons sukkel om ons in ander skoene te plaas en so eenheid te bou.

Ons vergeet so maklik dat ons versugting na vrede nêrens sal kom as ons nie die aandrang verstaan dat niemand gevra word om af te skuif nie, maar dat mense bloot gevra word om op te skuif sodat almal sitplek kan kry sodat ons sodoende mekaar se menswaardigheid kan voel en verstaan. Ons almal het gelyke aanspraak op Suid-Afrikanerskap. Niemand het die reg om meerderwaardig te voel nie. Ons mag ook nie ruimte skenk aan die geboorte of oplewing van ’n nuwe veronderstelling dat gemeensaamheid gebou kan word deur rassevernedering aan die een kant en rassevergelding aan die ander kant nie. Ons in Suid-Afrika het ’n hoë prys betaal vir die beoefening asook die verdraagsaamheid. Ons moet enige vorm van rassehegemonie teenstaan.

Hoe erg die provokasie ook al by swart mense kan wees wanneer ons rassevergelding soek, ons mag dit nooit weer verdra nie. Aan die ander kant is dit ewe gevaarlik dat ons nasionale geesdrif vir vergifnis en versoening deur wit mense geag word as ’n geleentheid om terug te val in gemaksones van meerderwaardigheid en toe-eiening Ons is dit aan ons toekoms verskuldig om hierdie tendense onmiddellik raak te sien en te besweer. Dit verg dapper leierskap. Ons universiteit het rede om trots te wees op ons prestasies om groter oopheid en toeganklikheid te skep. Die afgelope 5 jaar het ons 61 studente uit lande soos die Soedan, Ethiopië, Kameroen, Botswana en Lesotho gedoktoreer. Boonop het 6 studente uit lande soos Korea en Indië by ons doktorsgrade verwerf en 11 uit lande soos Amerika en Duitsland. Dit is ons trots.

Ons aan die UV is dit aan ons land maar ook aan onsself verskuldig om nederig te bly en, waar nodig, ons hand diep in eie boesem te steek, maar terselfdertyd te beklemtoon dat ons nie gedefinieer wil word deur insidentele vergrype van ’n klein groep misleide studente nie – hoe erg hul optrede ook al is. Ons reken daarmee af, maar ons wil graag onsself erken as deelgenote aan die erfenis van die nasionale sonde van rassisme, maar ’n universiteit wat transformasie aktief nastreef. Ons is trots op ons oopheid en wat daaruit voortspruit. Op die oomblik is ons onsosiale tradisie van herkoms Afrikaans en Sotho en is ons daarop ingestel om, waar doenlik en waar dit vereis word, Engels as internasionale taal in te bou in ons pogings om mekaar te vind eerder om ons trotse kultuur tradisies te vergeet.

DIE raad, die senaat, die rektor, die personeel van die universiteit wil saam met studente en werkers opnuut geleenthede soek om in gesprek met mekaar te bly. Ons wil saam opgewonde bly oor die moontlikheid van heling, groei en transformasie wat die onlangse insident vir ons geskep het.

Artikel in Die Burger, Saterdag 22 Maart 2008

We use cookies to make interactions with our websites and services easy and meaningful. To better understand how they are used, read more about the UFS cookie policy. By continuing to use this site you are giving us your consent to do this.

Accept