Latest News Archive

Please select Category, Year, and then Month to display items
Previous Archive
05 May 2022 | Story Leonie Bolleurs | Photo Supplied
Prof Hennie van Coller and Prof Hendrik Swart
Prof Hennie van Coller, left, received the the NP van Wyk Louw medal, and Prof Hendrik Swart, right, received the Havenga Prize for Physical Sciences.

The board of the Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns (SAAWK) recently (22 April) announced the winners of the 2022 prizes. The academy, which was established in 1901, aims to promote the use of Afrikaans in science and the arts.

Havenga Prize for Physical Sciences

Prof Hendrik Swart, NRF B1-rated researcher, SARChI Research Chair in Solid-state Luminescent and Advanced Materials, and Senior Professor in the Department of Physics at the University of the Free State (UFS), received the prestigious Havenga Prize for Physical Sciences.

He says it is an honour to receive this award. “When I look at the list of names that have received the award in the past, I am very humbled and surprised to receive such an award.”

The Havenga Prize, for which candidates are specifically judged on research publications and evidence of their promotion of Afrikaans, has been awarded annually for the past 77 years for original research in the natural sciences or a technical field. 

A collaboration with researchers from the Nelson Mandela University (NMU) on semiconductor materials that improve the efficiency of solar cells, resulted in Prof Japie Engelbrecht (Emeritus Professor, NMU) nominating Prof Swart for this award. He is involved in an NRF collaborative research project with NMU and Linköping University in Sweden.

Prof Swart has played an important role in the acquisition of numerous research devices for analysing the thin layer of phosphor, and the semiconductor devices that can be made from such materials. His research and zeal for his work led to the establishment of the national nano-surface characterisation facility (NNSCF) containing state-of-the-art surface characterisation equipment. 

The PHI Quantes XPS system, for instance, is the first in Africa and one of only 20 in the world. The Quantes XPS system uses X-rays to determine the chemical composition of molecules on the surface of a sample. The system is unique in the sense that it also has an extra X-ray source that can determine the chemical state below the surface, which was not possible in the past. This will help to dictate the position of defects in phosphor materials, which will consequently enable the department to create better phosphor for solid-state lighting as well as solar cell applications.

The most meaningful for him, however, was the production of several well-trained postgraduate students and the generation of high-impact, well-cited scientific publications.

This award, one of several awards he has received during his career, does not signify the end of the road. On the contrary, he is looking forward to improving solar cells by using the phosphor materials they have manufactured, applying it on glass windows doped with phosphors to generate electricity.

NP van Wyk Louw Medal and Alba Bouwer Prize for children's literature

The NP van Wyk Louw Medal was awarded to Prof Hennie van Coller, a researcher who is also affiliated to the UFS. Prof Van Coller, currently an emeritus outstanding professor and research fellow at the university, was a former Head of the UFS Department of Afrikaans and Dutch, German and French, as well as Chairperson of SAAWK. He is known for his impact on the literary world, both locally and internationally, through the quality of his scientific articles and books. 

According to SAAWK, the body awards the NP van Wyk Louw Medal for a person’s creative contributions to the exploitation, organisation, and continuous development of a section of the humanities, significantly contributing to the advancement of the humanities.

Jaco Jacobs, the children’s author of more than 170 books who recently presented the 35th DF Malherbe Memorial Lecture at the UFS, was also awarded for his work. Jacobs, also a UFS alumnus, received the Alba Bouwer Prize for children's literature. The prize, which is awarded every three years, was presented to Jacobs for the book Die boekwinkel tussen die wolke, written during the COVID-19 lockdown period. 

SAAWK will present the awards later this year during two virtual award ceremonies in July. 

News Archive

You touch a woman, you strike a rock
2004-11-02

Prof. Engela Pretorius van die Departement Sosiologie in die Fakulteit Geesteswetenskappe by die Universiteit van die Vrystaat het die kwessie omtrent feminisme aangespreek tydens haar intreerede met die onderwerp, You touch a woman, you strike a rock: Feminism(s) and emancipation in South Africa .

Prof. Pretorius het gesê: “Die geskiedenis van feminisme oor die algemeen kan in drie fases verdeel word, waarna verwys word as golwe. Eerste-golf-feminisme (19de eeu) het die fokus geplaas op die beskerming van vroueregte in die openbare terrein, spesifiek die reg om te stem, die reg tot onderrig en die reg om middelklas beroepe en professies te betreë.

Vroeë tweede-golf-feminisme word onthou vir hoe dit moederskap geteoretiseer het as synde ‘n onderdrukkende instelling. Slagspreuke van die 1970s was die persoonlike is polities en susterskap is magtig. Prof. Pretorius sê beide slagspreuke bevestig die idee dat vroue universeel onderdruk en uitgebuit word en slegs deur erkenning van dié situasie kan vroue die strukture wat hul onderdruk verander.

‘n Belangrike aspek van die derde golf van die feminisme-teorie is post-moderne feminisme wat diversiteit en verskille onderstreep. Die poging van hierdie feministe is afgestem op alle vorme van onderdrukking. Vroue van kleur het ook hul ontevredenheid uitgespreek gedurende die derde-golf-feminisme. Die feminisme van vroue van kleur word gekenmerk deur verskeie kwessies en talryke intellektuele standpuntinnames wat neerslaga vind in verskillende terme, soos Afrika feminisme of ‘womanism, sê prof. Pretorius.

Afrika-feminisme dui protes aan teen die wit/westerse geskiedenis en die wit/westerse dominansie binne feminisme. Afrika-vroue het besef dat hul onderdrukking verskillend is van dié van wit vroue en daarom is ‘n ander proses van bevryding nodig. Die Westerse feministiese praktyk om swart vroue by die bestaande feministiese ontologie te voeg, is nie voldoende nie omdat hul unieke ondervindings van slawerny, kolonialisme, onderdrukking deur mans en armoede nie uitgedruk word nie.

‘Womanism’ het tot stand gekom as gevolg van ‘n eksplisiete rassekritiek teen feminisme. Dit is ten gunste van die positiewe uitbeelding van swart mense. Dit word gekenmerk deur kulturele kontekstualisasie, die sentraliteit van die gesin en die belangrikheid daarvan om mans in te sluit.

Die geskiedenis van vroue in Suid-Afrika is verwant aan hul geskiedenis van onderdrukking as gevolg van patriargie. Vroue van verskillende rasse, kulture en klasse het patriargie op verskillende wyses in en variërende mate van erns ervaar. Onder voor-koloniale patriargie het vroue min sê gehad oor huwelikskeuses omdat mans dié besluite gedomineer het.

Die Nederlandse en Britse patriargale erfenis het neerslag gevind in die ideologie van die volksmoeder. Onderwyl dit veral manlike skrywers was wat die beeld van die vrou as versorger en tuisteskepper bevorder het, het vroue self ook hieraan ‘n aandeel gehad, sodat die volksmoeder volwaardig deel geword het van die Afrikaner nasionalistiese mitologie. Alhoewel middel- en werkersklas vroue met dié beeld geïdentifiseer het, het nie alle Afrikaanse vroue die ideologie aanvaar nie.

Onder die Victoriaanse erfenis was Britse vroue beperk to die private eerder as die openbare lewe. Die skeefgetrekte onderrigsisteem wat vroue in huishoudelike loopbane gekanaliseer het, die mag van mans oor hul vroue se eiendom en ‘n tekort aan toegang tot mag en geld het verseker dat vroue by die huis gebly het.

Wit Engelssprekende-vroue het die grootste geleentheid gehad om patriargie uit te daag vanweë hul toegang tot onderwys en die blootstelling aan liberale waardes, sê prof. Pretorius. Liberale vroue soos Helen Joseph en Helen Suzman het ‘n belangrike rol gespeel om in 1930 stemreg vir wit vroue in Suid-Afrika te verseker en het voortgegaan om ‘n rol te speel in die bevryding van swart vroue gedurende die vryheidstryd.

Die feminisme wat onder swart vroue ontwikkel het, was ‘n erkenning van die gemeenskaplike stryd met swart mans om die verwydering van die juk van eksterne onderdrukking en eksploitasie. Swart vroue in aktiewe en onafhanlike politiese rolle het tegelykertyd mans se aannames omtrent hul meerderwaardigheid asook die rassewette van die staat uitgedaag. Daarom kan ons sê dat die feminisme wat hier ontwikkel het, te voorskyn gekom het as gevolg van vroue se betrokkenheid by en toewyding tot nasionale bevryding, sê prof. Pretorius.

Institusionalisering is nie herlei tot magsvoordele nie, want gelykheid is nie in beleidsprogramme geïnkorporeer nie. Die hervestiging van sleutel aktiviste van die vrouebeweging in die regering het die stryd om genderbillikheid verander na ‘n projek wat deur die regering gelei word, sê prof. Pretorius. Ongelukkig word terreine van verandering buite die grense van die regering verwaarloos. Dit kan slegs aangespreek word deur ‘n aktiewe en feministiese stem in die burgerlike samelewing.

“Dit is my oortuiging dat formele instellings vir vroue binne die staat oor die lang termyn slegs effektief kan wees indien daar ‘n effektiewe feministiese vroue-beweging buite die staat in stand gehou word wat die grondslag waarop sosiale beleid gevorm word, kan uitdaag en bevraagteken. Daarom, A luta continua (die stryd duur voort),” sê prof. Pretorius.

Mediaverklaring
Uitgereik deur: Lacea Loader
Mediaverteenwoordiger
Tel: (051) 401-2584
Sel: 083 645 2454
E-pos: loaderl.stg@mail.uovs.ac.za
2 November 2004

We use cookies to make interactions with our websites and services easy and meaningful. To better understand how they are used, read more about the UFS cookie policy. By continuing to use this site you are giving us your consent to do this.

Accept