Latest News Archive

Please select Category, Year, and then Month to display items
Previous Archive
20 March 2023 | Story Prof Danie Brand | Photo Supplied
Prof Danie Brand
Opinion article by Prof Danie Brand, Director of the Free State Centre for Human Rights at the University of the Free State.

Opinion article by Prof Danie Brand, Director of the Free State Centre for Human Rights at the University of the Free State
What does it mean to say one has a right to something, such as access to housing or to protest or to property? What are human rights? What do they ‘do’?

One often hears of human rights being asserted as if they give one an absolute claim to something specific and discrete, which can be enforced against anything and everyone else, irrespective of the impact on the interests (and rights) of others, as well as broader public goals or values.

Perhaps the clearest example of this was the way in which the right to ownership of land was understood under apartheid property law. Ownership then was an absolutely exclusive right: it entitled its holders to exclude everyone else without a countervailing right from their land, irrespective of circumstance or context. All a landowner had to prove before a court to obtain an eviction order if they sought to evict someone from their land, was that they had the right (owned the land) and that those they sought to evict had no countervailing right in law to be on the land. If the right was proved in this way, the remedy of exclusion through eviction followed automatically – the court had to grant the eviction order.

Constitutional right to peaceful protest

A more recent example of this view was on display in the way in which members of parliament complained about their removal from the house when they attempted to shut down the President’s State of the Nation Address through protest action. Many responded by saying their removal was unjustified because, by trying to stop the address from proceeding, they were exercising their constitutional right to peaceful protest. The assumption underlying this response is that the right to protest peacefully and unarmed entitles you to protest peacefully and unarmed in any way you see fit and regardless of the consequences for other people and for society at large.

With this view of rights, a right bestows on its holders a sphere of absolute inviolability – an abstract space within which they can do what the right entitles them to do (protest, hold property, speak, associate or whatever), subject to nothing and no-one else, with no limitations. Rights are seen as instruments through which to separate ourselves from other people and unilaterally impose our will and our interests on others. Rights operate as trumps, boundaries, conversation stoppers.

Understanding human rights

Fortunately, our constitution embodies a different vision or understanding of human rights. In various ways, our constitution makes it clear that what exactly our human rights entitle us to do, or have, or experience, is never abstractly fixed, immutable, or absolute, but must always be determined anew within context. Whenever we seek to exercise one of our human rights, its precise contours and limits must be determined in light of the circumstances prevailing at the time we seek to exercise it; the history of our country; the impact that our exercise thereof will have on the rights and interests of other people; and how our conduct in terms of the right aligns with the public interest and broader constitutional goals.

In this view of rights, our understanding of the right of ownership (which is of course not one of the human rights proclaimed in our constitution but is only indirectly protected in Section 25 of the Constitution) has been moulded into something entirely different from the apartheid conception. Landowners no longer have absolute, exclusive control over their land that simply arises from the fact that they have the right to ownership. If landowners today want to remove people occupying their land without any legal right to do so – in addition to and after proving their ownership – they must persuade a court that eviction would be just and equitable in light of all relevant circumstances (prevailing circumstances; interests of others, including the occupiers of their land; the public interest; constitutional goals) before they will succeed.

WATCH: The Power of Human Rights 




Building democracy

Likewise, if we seek to exercise our right to protest – in order to know what we would be entitled to do in terms of that right – we must consider how our protest will affect the rights and interests of others and whether that impact can be justified, and how the manner and form of our protest squares with constitutional goals such as building democracy. Equally, of course, if others object to our protest because of its impact on their rights and interest, they will have to contextualise their attempt to exercise their right to education, or academic freedom, or freedom of movement in light of our interests, the prevailing circumstances, the public interest, and constitutional goals such as fostering democracy, freedom of association, and freedom of speech.

That is, instead of rights in our constitutional order being abstract spheres of inviolability that can be exercised against others to protect or enforce our interests without consideration of context, keeping us apart, they are mechanisms to enable us to live together, to find accommodation between our disparate, perhaps conflicting, but often overlapping interests and concerns.

What is it then that our human rights do for us or entitle us to? Whenever our human rights-related interests are at stake, or if we rub up our fellow human beings with whom we cohabit the wrong way when our interests seem to clash, they entitle us to be taken equal account of. They require others (most importantly those in authority, usually the state) to include us and have concern for our interest, equal to the concern for others, in the conversation about what should happen and what we may or may not do. In this sense, rights do not keep us apart or stop conversations. Instead, they are acutely democratic mechanisms, making it possible for us to live together. ‘Only that?’, you may respond – but this is no small thing.

News Archive

Artikel in Die Burger: Steeds is daar die kans vir heling deur Dr Franklin Sonn
2008-04-07

Steeds is daar die kans vir heling

Dr Franklin Sonn - Kanselier van die Universiteit van die Vrystaat en ’n oud-ambassadeur.


TOE gene-navorsers uiteindelik die menslike genoom georden het, is bevind dat menslike wesens inderdaad slegs in minder as 2 % onderling verskil en andersins ooreenstem.

Dít is die goeie nuus.

In die loop van die mens se ontwikkelingsgang en in die proses van ons sosiale organisering is godsdiens-, taal- en kultuurpatrone ontwikkel wat gelei het tot territorium-afbakening en volksvorming waaruit ’n hele geskiedenis van haat, nyd en bloedvergieting ontstaan het het wat ondanks die hoë peil van die beskawing wat die postmoderne mens bereik het, steeds voortwoed.

Dít is die slegte nuus.

Gebeure op die kampus van die Universiteit van die Vrystaat (UV) het ons op onnoemlik tragiese wyse herinner aan ons menslike mislukking dat ons – ondanks die oorheersende ooreenkomste tussen ons – ons liewer op grond van die bykans een persent onderlinge verskil vergrype pleeg wat selfs by diere ondenkbaar is. Dat dit boonop op die kampus van ’n universiteit gebeur, is des te ontstellender.

Dit strek ons universiteit egter tot eer dat die verwagte strafstappe onmiddellik gedoen is en dat geen poging aangewend is om selfverskonend verduidelikings te gee of die kombers oor die kop te trek nie.

IN ’n breër konteks wys prof. Hermann Giliomee tereg daarop dat die tydskrif The Economist ’n opname van Markinor gepubliseer het wat aantoon dat meerderhede in al die gemeenskappe te kenne gee dat rasseverhoudings sedert die koms van die demokrasie verbeter het.

Die afleiding daarvan is dat Suid-Afrika in al sy dimensies op die regte pad is en dat ons in die hoop op ’n beter toekoms vir ons almal voortleef. Die nasionale projek om godsdiens, taal en verskille te eerbiedig maar terselfdertyd ’n heterogene tapisserie van eenheid as nasie te bou is die meeste van ons se erns. Ondanks die terugslag is die universiteit verbind tot hierdie toekomsvisie van transformasie wat herhaaldelik leidinggewend deur die rektor, prof. Frederick Fourie, sowel as sy voorganger, prof. Stef Coetzee, uitgespel is.

Vir die UV gaan dit daarom om die pad van insluiting en eenheid diepgaande te bestuur sodat wit en swart die universiteit as tuiste vir almal sien en ervaar en om die idee van verdringing van een groep deur die ander te vermy of selfs te voorkom dat die toestand geskep word dat een groep in die proses op die vlug slaan. Ons is verbind tot die skepping van ’n nierassige universiteit en nie die toestand dat wittes buite woon en swartes binne of andersom nie.


Ons koester die begrip van medemenslikheid en agting vir ons almal se gelyke menswaardigheid op grond van ons oorheersende menslike ooreenkomste en gedeelde waardes. Ons staan rassisme teen, of dit nou van wit of van swart kom. Ons wil nie aan die eenkant versoening predik maar in waansinnige onderlinge verdeeldheid en agterdog voortleef nie. Almal moet die wonder beleef van die moontlikheid dat ons een kan wees.

Ons waardeer dit opreg dat daar van die kant van ons minister Naledi Pandor paslike veroordeling van die rassevoorval uitgespreek is, maar dat sy onmiddellik die fokus geplaas het op die geleenthede wat die geval vir al ons kampusse maar ook vir ons land bied.

Eweneens ervaar ons die reaksie van die rektore van nasionale universiteite as aandoenlik positief waar die vanselfsprekende veroordeling gepaardgegaan het met die oorheersende geneigdheid om as leiers van meer rassige kampusse intellektuele leiding te probeer gee in die bepaling van waar ons land staan in die hantering van rassisme, ons erfsonde.

Ons is maar alte bewus daarvan dat ons ongelukkige geskiedenis van kolonialisme en apartheid nog vars in die geheue is. In ons euforie oor die koms van die demokrasie, wat gegrond is op ons grondwetlike verklaring van ons eenheid, was ons nietemin miskien naïef om te dink dat ons in werklikheid nou een is. Dit was bloot die aanhef. Jody Kollapen van die Suid-Afrikaanse Menseregtekommissie het iets beet wanneer hy aanvoer dat ons wel versoening omhels het, maar naïef gedink het dat solank ons die konsep op ons lippe neem, dit alles sal regmaak. Ons stem saam dat daar inderdaad steeds baie werk te doen is.

Ons wil te maklik die omvang van die taak om ’n nierassige nasie te bou geringskat. Ons misken heel dikwels die inherente gebrek aan kapasiteit by mense om op hul Godgegewe ooreenkomste te fokus. Dit lyk asof mense veel meer geneig is om verskille, gewaand of eg, te beklemtoon. Dit is ’n deel van ons menslikheid. Daar is ’n ontstentenis van leiding van byvoorbeeld ons kerk. Die kerk verkondig met heilige preweling ons eenheid in Christus, maar verdedig onmiddellik daarna dawerend verdeeldheid in die kerk. Ons pas regstelling in die werkplek toe sonder om werklik aandag te gee aan en bronne beskikbaar te stel vir die hantering van geregverdigde swart woede en sonder om begryplike aanmatiging en meerderwaardigheid te versoen met ewe begryplike wit verydeling en vervreemding.

Ons ag diversiteit as ’n gegewe sonder om genoegsame werk daarvan te maak om die rykheid van ons heterogeniteit in te bou in die nierassige eenheidstaat wat ons voorsien. Ons begaan ook die fout om die erfsonde van rassisme as net ’n Suid-Afrikaanse fenomeen te eien en is geskok as ons opmerk hoe diep die kloof tussen groepe in Amerika steeds lê.

SENATOR BARACK OBAMA se toespraak in Philadelphia spreek tot die hart van die kwessie oor hoe moeilik dit is om medemenslik te wees en hoe ons sukkel om ons in ander skoene te plaas en so eenheid te bou.

Ons vergeet so maklik dat ons versugting na vrede nêrens sal kom as ons nie die aandrang verstaan dat niemand gevra word om af te skuif nie, maar dat mense bloot gevra word om op te skuif sodat almal sitplek kan kry sodat ons sodoende mekaar se menswaardigheid kan voel en verstaan. Ons almal het gelyke aanspraak op Suid-Afrikanerskap. Niemand het die reg om meerderwaardig te voel nie. Ons mag ook nie ruimte skenk aan die geboorte of oplewing van ’n nuwe veronderstelling dat gemeensaamheid gebou kan word deur rassevernedering aan die een kant en rassevergelding aan die ander kant nie. Ons in Suid-Afrika het ’n hoë prys betaal vir die beoefening asook die verdraagsaamheid. Ons moet enige vorm van rassehegemonie teenstaan.

Hoe erg die provokasie ook al by swart mense kan wees wanneer ons rassevergelding soek, ons mag dit nooit weer verdra nie. Aan die ander kant is dit ewe gevaarlik dat ons nasionale geesdrif vir vergifnis en versoening deur wit mense geag word as ’n geleentheid om terug te val in gemaksones van meerderwaardigheid en toe-eiening Ons is dit aan ons toekoms verskuldig om hierdie tendense onmiddellik raak te sien en te besweer. Dit verg dapper leierskap. Ons universiteit het rede om trots te wees op ons prestasies om groter oopheid en toeganklikheid te skep. Die afgelope 5 jaar het ons 61 studente uit lande soos die Soedan, Ethiopië, Kameroen, Botswana en Lesotho gedoktoreer. Boonop het 6 studente uit lande soos Korea en Indië by ons doktorsgrade verwerf en 11 uit lande soos Amerika en Duitsland. Dit is ons trots.

Ons aan die UV is dit aan ons land maar ook aan onsself verskuldig om nederig te bly en, waar nodig, ons hand diep in eie boesem te steek, maar terselfdertyd te beklemtoon dat ons nie gedefinieer wil word deur insidentele vergrype van ’n klein groep misleide studente nie – hoe erg hul optrede ook al is. Ons reken daarmee af, maar ons wil graag onsself erken as deelgenote aan die erfenis van die nasionale sonde van rassisme, maar ’n universiteit wat transformasie aktief nastreef. Ons is trots op ons oopheid en wat daaruit voortspruit. Op die oomblik is ons onsosiale tradisie van herkoms Afrikaans en Sotho en is ons daarop ingestel om, waar doenlik en waar dit vereis word, Engels as internasionale taal in te bou in ons pogings om mekaar te vind eerder om ons trotse kultuur tradisies te vergeet.

DIE raad, die senaat, die rektor, die personeel van die universiteit wil saam met studente en werkers opnuut geleenthede soek om in gesprek met mekaar te bly. Ons wil saam opgewonde bly oor die moontlikheid van heling, groei en transformasie wat die onlangse insident vir ons geskep het.

Artikel in Die Burger, Saterdag 22 Maart 2008

We use cookies to make interactions with our websites and services easy and meaningful. To better understand how they are used, read more about the UFS cookie policy. By continuing to use this site you are giving us your consent to do this.

Accept