Latest News Archive

Please select Category, Year, and then Month to display items
Previous Archive
30 October 2024 Photo Supplied
Bokang Fako
Bokang Fako, Research Assistant at the Free State Centre for Human Rights, Faculty of Law, University of the Free State.

Opinion article by Bokang Fako, Research Assistant at the Free State Centre for Human Rights, Faculty of Law, University of the Free State.


It has been an eventful year, with historical highlights in our country. This year marks 30 years since we were declared a democratic state and the same year we held our 7th general elections, the results of which produced a Government of National Unity (GNU). October 2024 also marks 34 years since Africa’s first Gay Pride march, which took place on 13 October 1990 in Johannesburg. The march was organised by Simon Nkoli, together with Beverly Ditsie, Edwin Cameron, and other activists who were part of the GLOW collective. On this day, about 800 members of the LGBTQA+ community gathered to celebrate their queer identities and speak against the discrimination they continued to endure under the apartheid regime. They highlighted their experiences as black people who were also queer who had to navigate a racist and sexist regime that continued to marginalise them.

This year’s historical events serve as a reminder of how nuanced, multiplicitious and intertwined our experiences and struggles are as a country. Yet there exists a dominant narrative that is biased and rooted in a heterosexist mandate that essentialises a one-sided experience which distorts the complete story. The danger of amplifying one part of history while suppressing the other parts results in the erasure of significant parts of history which make up the entire narrative. We are left with experiences that have been assumed to represent the experiences of the entire people. If we do not speak or write about South African Pride Month with the same enthusiasm as we are about other historical events, we are not telling the whole truth.

This perpetual epistemic erasure of minority groups from historical narratives is why I want to accentuate Simon Tseko Nkoli’s intersectional activism during the apartheid regime and how his work has significantly influenced this country’s socio-political trajectory. The current narrative around apartheid and the progressive political figures who were involved in the struggle is one that is biased, only celebrating mainstream figures who are often cis-heterosexual men, instead of black women and queer people.

Nkoli’s activism embodies the tenets of intersectional feminism, which teaches us to acknowledge the multidimensional experiences of black women in the context of how areas of class, gender, race and sexuality interact with one another and the distinct levels of discriminations these produce. Intersectional feminism basically argues that, due to layered identities, cis-heterosexual black men experience racism far differently to how black queer women experience it. It becomes imperative for anti-discrimination interventions to centre this approach into attempts to eradicate discrimination.

At the time when black people were oppressed under the apartheid regime and the struggle was deemed to only be between blacks and whites, Nkoli, as a black gay man with a layered existence, did not compartmentalise his identities, nor did he prioritise one over the other. Nkoli recognised that it is not possible to be black first and gay second, that both issues are intertwined and can be linked to other social issues, including sexual health.

Anti-apartheid

Nkoli joined politics from a very early age. He formed part of the Congress of the South African Students (COSAS) where he served as a secretary and was almost forced to relinquish his position due to his sexuality but was eventually retained when his fellow comrades conceded to accept him for who he was. In 1984, Nkoli was arrested alongside 22 other political figures for protesting against the unfair increase of rents in Sebokeng. He, alongside his comrades, was detained and charged with treason, the sentence for which, was the death penalty. The charges were exaggerated because they were associated with the United Democratic Front (UDF) which was deemed a threat by the apartheid government. Their trial was notoriously known as the Delmas Treason Trial, the most prolonged political trial in the history of this country. Even while in prison for this matter, Simon’s sexuality was still a matter of contention. 

LGBTQIA+ rights

When he publicly declared his sexuality at the age at 20, he was met with resistance that was exacerbated by his anti-apartheid activism. The resistance was escalated by his romantic relationship with a white man, Roy Shepherd, because of the pervasive racial divisions. He was not deterred by this, which led to the establishment of the Gay and Lesbian Organisation of the Witswatersrand (GLOW) through which he would highlight the intersections between race and sexual identity and helped highlight the existence and experiences of LGBTQIA+ people during the apartheid regime. GLOW was formed as a deliberate deviation from the Gay and Lesbian Association (GASA), which was predominately white-led and non-political and did not speak out against racial issues. While working alongside other queer activists through GLOW, they organised the first Gay Pride in South Africa, the very first Gay Pride in Africa. Through this organisation they raised awareness about the lives and experiences of LGBTQIA+ people. The movement ensured that the rights of the LGBTQIA+ people are recognised and fully acknowledged in the new constitution as we transitioned into a democratic country.

“If you are black and gay in South Africa, then it really is all the same closet … inside is darkness and oppression. Outside is freedom.”

Sexual health activism

He experienced homophobia in prison and was diagnosed with HIV there but could not access medication for some time. He spoke openly about his diagnosis to raise awareness about the pandemic and eventually helped of form part of the Townships Aids Project and publicly identified as a “Positive African Man”. His advocacy on HIV and AIDS was instrumental in raising awareness about the virus, primarily because it was at a time when society was not heeding warning calls about practising safe sex. There was massive stigma around the disease and homosexuality. Meanwhile, more people were getting infected and ARVs were not freely available. Nkoli contextualised his blackness and sexuality in speaking about his status, access to medication and making sense of the HIV pandemic.

I believe South Africa’s historical narratives often erase Nkoli’s activism because he does not fit the conventional struggle-icon parameters which are rooted in hetero-patriarchal standards. His queer identity places him on the margins. His work was influential and important to the struggle, but always decentred, for similar reasons Nelson Mandela was more idolised than Winnie. Patriarchy thrives on placing black cis-gendered men on the pedestal, which is often at the expense and erasure of the minoritised groups.

Nkoli’s activism teaches an important lesson about the nuanced approach to social justice and anti-discrimination issues. I learnt from him that struggles are connected, and some inform the others or create new forms of discrimination. He simultaneously, prioritised being black, gay and living with HIV, to emphasise that our existence is not monolithic. It is because of Nkoli’s work that I recognise and speak for the struggle of black queer people, not only in South Africa, but across the continent, particularly where the criminalisation of homosexuality is still prevalent. We may be demarcated by borders or distinguished by social identities, but it would be ahistorical to disregard how our lives and experiences are intertwined, just as our histories of systems of violence and oppression are intertwined.

So when we theorise and discourse about South African history, when we commemorate and reflect on how far we have come, may we always remember Nkoli’s work because even in his death, he is as much of a struggle icon as the rest of them. 

News Archive

Volksblad: Moshoeshoe Memorial Lecture
2006-05-27

27 Mei 2006

Moshoeshoe het mense saamgebind
KONING MOSHOESHOE kon bewys dat verskeidenheid ’n bindende eienskap kan wees. Dit blyk ’n sleutelbeginsel van sy leierskap te wees – en dit is nie ’n maklike een om te begryp nie.

Jy bereik die grootste eenheid tussen onderskeidende entiteite waar jy relatief vrye ruimte aan hulle gee om hul eiesoortige kenmerke na vore te bring.

Dít blyk uit prof. Njabulo Ndebele se gedenklesing oor koning Moshoeshoe.
Lesotho; het; onder Moshoeshoe se leierskap mense van verskeie dele van die subkontinent gelok.
Dié mense het hierheen gevlug van die verwoesting wat as lifaqane bekend geword het toe Shaka sy koninkryk met militêre onderwerping verstewig het.

Ndebele het gesê daar is algemene ooreenkoms dat die oorloë wat hieruit gespruit het, die maatskaplike grondslae van talle samelewings in Suider-Afrika geskud het.

“Dit was in dié konteks dat Moshoeshoe leierskap getoon het.”
Prof. Frederick Fourie, rektor en visekanselier van die Universiteit van die Vrystaat (UV), het gesê die lesing vorm deel van ’n groter debat oor leierskapmodelle, veral die konsep van Afrika-leierskap, en die voortgesette diskoers oor nasiebou en versoening.

Die Moshoeshoe-projek is in 2004 aan die UV begin om met Suid-Afrika se eerste dekade van demokrasie saam te val.
Die projek was deel van die UV se eeufeesvieringe in 2004.
Met dié projek word geprobeer om ’n groot Afrika-leier te vereer en die UV se verbintenis tot transformasie te toon sodat ’n ware inklusiewe en nie-rassige universiteit geskep kan word.

“As die stigter van die Basoeto-nasie, word daar wyd erkenning aan koning Moshoeshoe vir sy buitengewone leierskapstyl gegee.

“Diplomasie, versoening en vreedsame naasbestaan is van die kenmerke van sy leierskap, soos getoon in sy pogings om verskillende groepe in een nasie te verenig,” sê Fourie.

KONING MOSHOESHOE, een van Afrika se eertydse groot leiers. Hy is meer as 130 jaar gelede dood. Foto: verskaf

Waarde van openbare spraak ‘nou bedreig’
AANDUIDINGS bestaan dat die waarde van openbare spraak wat hoog deur koning Moshoeshoe van Lesotho op prys gestel is, nou onder ernstige bedreiging kan wees.

Om dié rede dra hy die koning Moshoeshoe-gedenklesing op aan al dié mense in Suid-Afrika en elders wat die moed het om hul oorwoë mening uit te druk oor belangrike sake wat die samelewing in die gesig staar, het prof. Njabulo Ndebele, visekanselier van die Universiteit van Kaapstad, gesê.

Ndebele, wêreldbekende skrywer, het gesê dié lesing kom op ’n kritieke punt in Suid-Afrika se nuwe demokrasie.
Dié lesing, om die buitengewone nalatenskap van een van Afrika se groot leiers te eer, is eergisteraand op die kampus van die Universiteit van die Vrystaat (UV) gelewer en het ’n staande toejuiging deur ’n groot gehoor uitgelok.

Ndebele het gesê die mense wat hul menings uitdruk oor belangrike sake, kan rubriekskrywers, redakteurs, kommentators, alle soorte kunstenaars, akademici, koerantbriefskrywers, nie-gewelddadige optoggangers met plakkate en strokiesprentkunstenaars wees “wat ’n spieël voor ons oë sit”.

“Selfs wanneer hulle dit waag op heilige gebied, soos sommige strokiesprentkunstenaars onlangs gedoen het, herinner hulle ons net dat selfs die heilige misbruik kan word vir doeleindes wat min met heiligheid te doen het.

“Dit is hul manier om ons te help, dalk meer diepsinnig as wat ons besef, om daardie einste ruimte van heiligheid in ons lewe te bewaar.

“Hulle verdiep ons insigte deur ons begrip te verdiep.
“Dit is gepas om hul dapperheid te vier,” het Ndebele gesê.
“Hulle herinner ons dat leierskap nie al is wat ons doen wanneer ons in ’n sekere magsposisie geplaas is om ’n organisasie of ’n sekere instelling te stuur nie.”

Hy het gesê onder die mense wat gevier moet word, sluit hy nie dié in wat deur haatspraak ander aanhits om geweld te pleeg; teen; mense; wat hul andersdenkende menings lug nie.

“Dit is nie met dapperheid dat hulle aanhits nie, maar weens hul toevlug tot die narkotiese beskerming van die skare.”

Mense voel glo ál kwesbaarder
Vise-kanselier lewer Moshoeshoe-gedenklesing
’n TOENEMENDE aantal hoogs intelligente, sensitiewe en toegewyde Suid-Afrikaners oor die klas-, ras- en kulturele spektrum heen bely dat hulle – soos nog nooit tevore nie – onseker en kwesbaar voel sedert 1994.

Só het prof. Njabulo Ndebele, vise-kanselier van die Universiteit van Kaapstad, gesê in die Universiteit van die Vrystaat (UV) se eerste koning Moshoeshoe-gedenklesing.

Die onderwerp was Reflections on the leadership challenges in South Africa.
Wanneer ontembare optimiste beken hulle voel dinge is van stryk, versprei die naarheid van angs. “Dit moet iets te doen hê met ’n ophoping van gebeure wat die gevoel van dreigende inploffing oordra.”

’n Gevoel heers dat Suid-Afrika ’n baie komplekse samelewing het wat liewer eenvoudige, gesentraliseerde beheer voortbring in die hoop dat dienslewering dan beter en vinniger gedryf kan word. Die kompleksiteit van beheer word dan in ’n enkele struktuur van gesag gevestig, eerder as in die afgewentelde strukture soos wat in die Grondwet beoog word.

Dat die afgewentelde strukture nie hul grondwetlik-gedefinieerde rolle verwerklik nie, moenie toegeskryf word aan die mislukking van die beheermeganisme nie.

“Dit is te vroeg om te sê dat wat ons sedert 1994 bereik het, nie gewerk het nie,” het Ndebele gesê.
Dit lyk of ’n kombinasie van omstandighede tot die “gevoel van ontknoping” lei.
“Ek wil dit vermy om te sê: ‘Kyk na Khutsong’, asof u sal verstaan wat ek bedoel wanneer ek sê u moet na Khutsong kyk.”
Sulke kennis lei tot wanhoop, want dit roep ’n werklikheid op wat só oorweldigend is dat dit fatalisties kan wees.
Ndebele het gesê niks kon meer vreesaanjaend wees as toe ’n komplot van die Boeremag oopgevlek en sekere Boeremaglede aangekeer is nie.

Sekere Boeremaglede het van ’n maksimum-sekuriteit-tronk ontsnap. “Sover ek weet, is hulle nie weer gevang nie.
“Wat is gedoen om die gaping te oorbrug?” was een van sy vrae hieroor.
“Van só ’n belangrike saak weet die publiek nie baie nie. Die karige kommunikasie kan die gevaarlike boodskap uitdra dat óf niks gedoen word nie, óf die staat in dié saak misluk.”

Hy het gevra: “Hoekom het die kwessie van munisipale afbakening tot die situasie in Khutsong gelei? Dit lyk of die probleem voortgaan, sonder ’n oplossing in sig.”

’n Aantal soortgelyke, oënskynlik plaaslike rebellies het oor die land heen plaasgevind. “Is hier ’n patroon?”
Ndebele het na die onlangse verhoor van oud-adj.pres. Jacob Zuma, wat van verkragting aangekla was, verwys.
Dié drama blyk ver van oor te wees. Dit beloof “om ons almal sonder verligting te hou, in ’n toestand van angs”.
Die gemene draad van dié gebeure is die gevoel van ’n oneindige spiraal van probleme wat vertroue tap. Daar kan ’n sterk suggestie in al dié gebeure wees “dat ons dalk nooit sosiale samehang in Suid-Afrika gehad het nie...”

“Wat ons sekerlik oor dekades gehad het, is ’n mobiliserende visie. Kan dit wees dat die mobiliserende visie onder die gewig van die werklikheid en omvang van maatskaplike heropbouing kraak en dat die legitieme raamwerk om oor dié probleme te debatteer ineenstort?”

‘Swart mense staar hulself in die gesig’
DIE swart meerderheid staar homself nou in die gesig: dalk werklik vir die eerste keer sedert 1994.
Só het prof. Njabulo Ndebele gesê toe hy die koning Moshoeshoe-gedenklesing by die Universiteit van die Vrystaat in Bloemfontein gelewer het.

Hy het gesê dit lyk of Suid-Afrika ’n meganisme nodig het om selfvertroue te bou.
Deur dié meganisme “kan ons die situasie waarin ons is, erken, wat dit ook al is”.
“Ons het ’n meganisme nodig wat die verskillende posisies van die mededingers sal bevestig en hul eerlikheid sal bekragtig op ’n manier wat die publiek vertroue sal gee dat werklike oplossings moontlik is.”

Dit is dié soort “openheid wat nooit maklik kom nie”, wat lei tot deurbraak-oplossings.
Ndebele het gesê ’n komplekse demokrasie soos Suid-Afrika s’n kan nie oorleef met ’n enkele gesag nie.
Net veelvuldige owerhede binne ’n grondwetlike raamwerk “het ’n ware kans”.
“Kan ’n deel van die probleem wees dat ons nie in staat is om die idee van ‘opposisie’ te hanteer nie?
“Ons is verskrik dat enige van ons ‘die opposisie’ kan word.
“Dit is tyd dat ons die koms voorsien van ’n oomblik wanneer daar nie meer ’n enkele, oorweldigende, dominante politieke mag is soos wat nou die geval is nie.”

Ndebele het gesê: “Ek glo ons het dalk ’n oomblik bereik wat nie fundamenteel verskillend is nie van die ontnugterende, tóg hartversterkende nasiebourealiteite wat gelei het tot Kemptonpark in die vroeë jare negentig.”

“Die verskil tussen toe en nou is dat die swart meerderheid nie nou na wit landgenote oor die onderhandelingstafel kyk nie.

“Die swart meerderheid staar homself in die gesig: dalk werklik vir die eerste keer sedert 1994.”
Dit is weer “tyd vir visie”, het Ndebele gesê.

We use cookies to make interactions with our websites and services easy and meaningful. To better understand how they are used, read more about the UFS cookie policy. By continuing to use this site you are giving us your consent to do this.

Accept