Latest News Archive

Please select Category, Year, and then Month to display items
Previous Archive
22 August 2025 | Story Dr Nombulelo Shange | Photo Supplied
Dr Nombulelo Shange
Dr Nombulelo Shange is a sociology lecturer at the University of the Free State (UFS).

Opinion article by Dr Nombulelo Shange, Lecturer in the Department of Sociology, University of the Free State 


 

The rising xenophobic violence and exclusion towards African nationals from outside of South Africa is increasingly becoming an emotive issue that is impossible to engage and unpack. In the social-media, “Trumpification” age we live in today, truth-telling and evidence are secondary or even completely irrelevant against the loud, “smart-sounding opinions” rooted in lies and misinformation spread online. Some have used statistics to show that foreigners only make up roughly 4% of our population, which is significant, but not enough to account for our rising unemployment and South Africans’ difficulty in accessing social services and goods such as education and healthcare. There are bigger challenges rooted in our incomplete revolution, rooted in coloniality, where resources and land were left at the hands of the white oppressor, in exchange for “peace”. There are bigger challenges rooted in corruption and poor governance. But even with these realities, many bury their heads in the sand and opt to believe the incomplete story that foreigners are our single greatest problem. 

 

Self-inflicted harm 

Many others have turned to history as a reminder of how African countries in different ways, aided our armed struggle and apartheid resistance, warning that we might need the continent soon and we would have alienated all of our neighbours if we continue down this path. Others have turned to politics and economics, which show us the importance of having strong economic ties with neighbouring countries to ensure growth and development. We saw this in part historically with the European Union and we see it today with the rise of Asian markets like China, Japan, South Korea, Singapore and others. Some of the pluralistic approaches to the rapid growth of many of these Asian markets is in relaxing borders to enable the flow of people, ideas, technology, money and resources. But South Africans continue to respond by fighting for the isolating barriers put up by colonialism and later apartheid in order to strengthen their cruel inhumane policies and stronghold against black people. 

We often do this to our own detriment as black people and people of colour, structures such as Operation Dudula and March on March, seldom march to white schools in the suburbs to demand that white people prove their citizenship and belonging. They do this in predominantly black or mixed areas, applying a self-imposed apartheid dompas system, that limits our movements. They ignore the fact that many South Africans themselves are undocumented because of a variety of historical and contemporary issues and struggles related to accessing important services like Home Affairs. They base many of their strategies on hateful intangible stereotypes like the belief that foreigners are dark, cannot speak South African languages or pronounce specific words. The ideas around what it means to be South African are usually very linear and often prioritise namely Nguni culture and languages. So, if you are not a light skinned, Zulu/Nguni person, without your ID, you find yourself at risk of being harmed or being denied important services like healthcare in an emergency for example. We are too quick to forget the lessons of the COVID-19 pandemic; illness does not care who you are, what race or nationality you are, it spreads and places all of us at risk. Denying foreigners access to healthcare, while many of them live in overcrowded black townships, places black South Africans in harm’s way and can lead to a public health crisis in areas where people were struggling to access healthcare long before the influx of foreigners in the country. 

 

Silence and inaction of our leaders

Noticeable in this whole mess and scary new norm, is the silence and inaction of our leaders. The violent and harmful actions of South Africans can in part be explained by their desperate state stemming from poverty, unemployment, and violent crimes experienced today. The tensions can in part be explained by a lack of adequate awareness of the diverse historical and contemporary importance of the continent and our immediate neighbours for our own growth and development. The overwhelming silence of our leaders is hard to make sense of. The Economic Freedom Fighters (EFF) leaders remain some of the few leaders that condemn this violence and call for a united Africa. It is believed this stance even cost EFF supporters in the 2024 elections, but they still continue to hold onto this important ethical stance, while more prominent leaders shy away from the issue. Many of these leaders were themselves either born or raised in exile or started their own families outside of the country and were the direct beneficiaries of the kindness and sacrifice that many African countries showed us during apartheid. In this new climate of having to prove “South Africanness” and therefore belonging gymnastics, many of them would have their belonging questioned. But rather than call out the violence and put protections in place, while creating awareness on diverse complexities that create “South Africanness”, our leaders are silent. And perhaps more startling, is that our government is partly made up of a political party that campaigned on the hate of foreigners. Including political parties like the Patriotic Alliance in governance has helped formalise fringe ideas like the “abahambe” slogan, which was a chant directed at African foreigners, threatening and instructing them to leave. The threats have materialised, and foreigners are having different kinds of violence enacted on them.  

 

Afrophobia protects colonial borders

Many social commentors warned that the xenophobic utterances embedded in slogans such as “abahambe” coming from Patriotic Alliance leader, Minister Gayton McKenzie, are deeply rooted in anti-black hate. The TikTok accounts of creators such as: Nikita Lexi, Tara Roos, Samantha Jansen, Kaapie in Korea, Romantha Botha, and many others, have provided interesting and important context and caution with their historically rooted, evidence-based truth-telling that speaks to a plethora of contemporary South African issues, including race. Minister of Sports, Arts and Culture, McKenzie has now recently come under fire for posting old racist and sexist tweets, where the biggest frustration is over his repeated use of the “k-word”. The minister’s actions raise a lot of questions about the intersecting links between Afrophobia, tribalism, hate towards blackness and self-hate as a psychosocial condition plaguing many black people and people of colour, especially in South Africa. What we learn from the minister’s tweets is that Afrophobia is often used to mask racism. It is concerning for a government minister to hold such views, while they are responsible for providing services to the predominately black masses, and artists, in the case of McKenzie. 

What might be perhaps the most damaging and harmful to us as black South Africans, is that our Afrophobia disconnects us to valuable, self-affirming spiritual, social, historical, ecological and economic ties we have with the African continent. We protect the colonial borders that tore our families and cultural groups apart. Our hate is a worship of the colonial shackles that dismembered our ancestors, histories and experiences and that still stifle us today. 

News Archive

Artikel in Die Burger: Steeds is daar die kans vir heling deur Dr Franklin Sonn
2008-04-07

Steeds is daar die kans vir heling

Dr Franklin Sonn - Kanselier van die Universiteit van die Vrystaat en ’n oud-ambassadeur.


TOE gene-navorsers uiteindelik die menslike genoom georden het, is bevind dat menslike wesens inderdaad slegs in minder as 2 % onderling verskil en andersins ooreenstem.

Dít is die goeie nuus.

In die loop van die mens se ontwikkelingsgang en in die proses van ons sosiale organisering is godsdiens-, taal- en kultuurpatrone ontwikkel wat gelei het tot territorium-afbakening en volksvorming waaruit ’n hele geskiedenis van haat, nyd en bloedvergieting ontstaan het het wat ondanks die hoë peil van die beskawing wat die postmoderne mens bereik het, steeds voortwoed.

Dít is die slegte nuus.

Gebeure op die kampus van die Universiteit van die Vrystaat (UV) het ons op onnoemlik tragiese wyse herinner aan ons menslike mislukking dat ons – ondanks die oorheersende ooreenkomste tussen ons – ons liewer op grond van die bykans een persent onderlinge verskil vergrype pleeg wat selfs by diere ondenkbaar is. Dat dit boonop op die kampus van ’n universiteit gebeur, is des te ontstellender.

Dit strek ons universiteit egter tot eer dat die verwagte strafstappe onmiddellik gedoen is en dat geen poging aangewend is om selfverskonend verduidelikings te gee of die kombers oor die kop te trek nie.

IN ’n breër konteks wys prof. Hermann Giliomee tereg daarop dat die tydskrif The Economist ’n opname van Markinor gepubliseer het wat aantoon dat meerderhede in al die gemeenskappe te kenne gee dat rasseverhoudings sedert die koms van die demokrasie verbeter het.

Die afleiding daarvan is dat Suid-Afrika in al sy dimensies op die regte pad is en dat ons in die hoop op ’n beter toekoms vir ons almal voortleef. Die nasionale projek om godsdiens, taal en verskille te eerbiedig maar terselfdertyd ’n heterogene tapisserie van eenheid as nasie te bou is die meeste van ons se erns. Ondanks die terugslag is die universiteit verbind tot hierdie toekomsvisie van transformasie wat herhaaldelik leidinggewend deur die rektor, prof. Frederick Fourie, sowel as sy voorganger, prof. Stef Coetzee, uitgespel is.

Vir die UV gaan dit daarom om die pad van insluiting en eenheid diepgaande te bestuur sodat wit en swart die universiteit as tuiste vir almal sien en ervaar en om die idee van verdringing van een groep deur die ander te vermy of selfs te voorkom dat die toestand geskep word dat een groep in die proses op die vlug slaan. Ons is verbind tot die skepping van ’n nierassige universiteit en nie die toestand dat wittes buite woon en swartes binne of andersom nie.


Ons koester die begrip van medemenslikheid en agting vir ons almal se gelyke menswaardigheid op grond van ons oorheersende menslike ooreenkomste en gedeelde waardes. Ons staan rassisme teen, of dit nou van wit of van swart kom. Ons wil nie aan die eenkant versoening predik maar in waansinnige onderlinge verdeeldheid en agterdog voortleef nie. Almal moet die wonder beleef van die moontlikheid dat ons een kan wees.

Ons waardeer dit opreg dat daar van die kant van ons minister Naledi Pandor paslike veroordeling van die rassevoorval uitgespreek is, maar dat sy onmiddellik die fokus geplaas het op die geleenthede wat die geval vir al ons kampusse maar ook vir ons land bied.

Eweneens ervaar ons die reaksie van die rektore van nasionale universiteite as aandoenlik positief waar die vanselfsprekende veroordeling gepaardgegaan het met die oorheersende geneigdheid om as leiers van meer rassige kampusse intellektuele leiding te probeer gee in die bepaling van waar ons land staan in die hantering van rassisme, ons erfsonde.

Ons is maar alte bewus daarvan dat ons ongelukkige geskiedenis van kolonialisme en apartheid nog vars in die geheue is. In ons euforie oor die koms van die demokrasie, wat gegrond is op ons grondwetlike verklaring van ons eenheid, was ons nietemin miskien naïef om te dink dat ons in werklikheid nou een is. Dit was bloot die aanhef. Jody Kollapen van die Suid-Afrikaanse Menseregtekommissie het iets beet wanneer hy aanvoer dat ons wel versoening omhels het, maar naïef gedink het dat solank ons die konsep op ons lippe neem, dit alles sal regmaak. Ons stem saam dat daar inderdaad steeds baie werk te doen is.

Ons wil te maklik die omvang van die taak om ’n nierassige nasie te bou geringskat. Ons misken heel dikwels die inherente gebrek aan kapasiteit by mense om op hul Godgegewe ooreenkomste te fokus. Dit lyk asof mense veel meer geneig is om verskille, gewaand of eg, te beklemtoon. Dit is ’n deel van ons menslikheid. Daar is ’n ontstentenis van leiding van byvoorbeeld ons kerk. Die kerk verkondig met heilige preweling ons eenheid in Christus, maar verdedig onmiddellik daarna dawerend verdeeldheid in die kerk. Ons pas regstelling in die werkplek toe sonder om werklik aandag te gee aan en bronne beskikbaar te stel vir die hantering van geregverdigde swart woede en sonder om begryplike aanmatiging en meerderwaardigheid te versoen met ewe begryplike wit verydeling en vervreemding.

Ons ag diversiteit as ’n gegewe sonder om genoegsame werk daarvan te maak om die rykheid van ons heterogeniteit in te bou in die nierassige eenheidstaat wat ons voorsien. Ons begaan ook die fout om die erfsonde van rassisme as net ’n Suid-Afrikaanse fenomeen te eien en is geskok as ons opmerk hoe diep die kloof tussen groepe in Amerika steeds lê.

SENATOR BARACK OBAMA se toespraak in Philadelphia spreek tot die hart van die kwessie oor hoe moeilik dit is om medemenslik te wees en hoe ons sukkel om ons in ander skoene te plaas en so eenheid te bou.

Ons vergeet so maklik dat ons versugting na vrede nêrens sal kom as ons nie die aandrang verstaan dat niemand gevra word om af te skuif nie, maar dat mense bloot gevra word om op te skuif sodat almal sitplek kan kry sodat ons sodoende mekaar se menswaardigheid kan voel en verstaan. Ons almal het gelyke aanspraak op Suid-Afrikanerskap. Niemand het die reg om meerderwaardig te voel nie. Ons mag ook nie ruimte skenk aan die geboorte of oplewing van ’n nuwe veronderstelling dat gemeensaamheid gebou kan word deur rassevernedering aan die een kant en rassevergelding aan die ander kant nie. Ons in Suid-Afrika het ’n hoë prys betaal vir die beoefening asook die verdraagsaamheid. Ons moet enige vorm van rassehegemonie teenstaan.

Hoe erg die provokasie ook al by swart mense kan wees wanneer ons rassevergelding soek, ons mag dit nooit weer verdra nie. Aan die ander kant is dit ewe gevaarlik dat ons nasionale geesdrif vir vergifnis en versoening deur wit mense geag word as ’n geleentheid om terug te val in gemaksones van meerderwaardigheid en toe-eiening Ons is dit aan ons toekoms verskuldig om hierdie tendense onmiddellik raak te sien en te besweer. Dit verg dapper leierskap. Ons universiteit het rede om trots te wees op ons prestasies om groter oopheid en toeganklikheid te skep. Die afgelope 5 jaar het ons 61 studente uit lande soos die Soedan, Ethiopië, Kameroen, Botswana en Lesotho gedoktoreer. Boonop het 6 studente uit lande soos Korea en Indië by ons doktorsgrade verwerf en 11 uit lande soos Amerika en Duitsland. Dit is ons trots.

Ons aan die UV is dit aan ons land maar ook aan onsself verskuldig om nederig te bly en, waar nodig, ons hand diep in eie boesem te steek, maar terselfdertyd te beklemtoon dat ons nie gedefinieer wil word deur insidentele vergrype van ’n klein groep misleide studente nie – hoe erg hul optrede ook al is. Ons reken daarmee af, maar ons wil graag onsself erken as deelgenote aan die erfenis van die nasionale sonde van rassisme, maar ’n universiteit wat transformasie aktief nastreef. Ons is trots op ons oopheid en wat daaruit voortspruit. Op die oomblik is ons onsosiale tradisie van herkoms Afrikaans en Sotho en is ons daarop ingestel om, waar doenlik en waar dit vereis word, Engels as internasionale taal in te bou in ons pogings om mekaar te vind eerder om ons trotse kultuur tradisies te vergeet.

DIE raad, die senaat, die rektor, die personeel van die universiteit wil saam met studente en werkers opnuut geleenthede soek om in gesprek met mekaar te bly. Ons wil saam opgewonde bly oor die moontlikheid van heling, groei en transformasie wat die onlangse insident vir ons geskep het.

Artikel in Die Burger, Saterdag 22 Maart 2008

We use cookies to make interactions with our websites and services easy and meaningful. To better understand how they are used, read more about the UFS cookie policy. By continuing to use this site you are giving us your consent to do this.

Accept