Latest News Archive

Please select Category, Year, and then Month to display items

The SANDF is shaken: Now is the time to revisit its mandate and means

10 February 2025 Photo Supplied

Opinion article by Prof Theo Neethling, Department of Political Studies and Governance, University of the Free State.

In recent days, 14 South African soldiers have died in clashes with the Rwandan-backed M23 rebels in the eastern Democratic Republic of Congo (DRC). Several analysts argue that this marks a low point for the South African National Defence Force (SANDF) and that it is almost too late to implement the reforms needed to restore the military to an institution South Africans can once again take pride in. The incident recalls the so-called Battle of Bangui in March 2013 during the Central African Republic civil war — a major defeat for the SANDF that led to the Séléka rebels seizing control of the country.

This article aims to shed light on the challenges facing the South African military.

Following the historic transition of 1994, South Africa’s foreign policy shifted from a stance of conflict with its neighbours to one centred on regional relations built on the principles of common destiny, friendship, cooperation, and conflict resolution. The South African government sought to take on a leadership role on the continent, creating new opportunities for the SANDF as a military instrument.

Towards the end of the Mandela presidency, South Africa’s involvement in peace and security operations became a defining feature of its post-1994 foreign policy. The government demonstrated its firm commitment to regional stability by deploying the SANDF in peacekeeping operations — first in Lesotho in 1998, followed by the DRC in 1999 and Burundi in 2001.

Dwindling defence budget

However, since 1998 it became evident that the SANDF found it increasingly difficult to conduct operations as a declining budget started to constrain the SANDF. This is linked to the fact that between 1995 and 1998, the defence budget was cut by 11.1%, which eventually resulted in a growing mismatch between policy intent and execution. As a percentage of gross domestic product (GDP) South African defence spending had been reduced to less than 3% in the mid-1990s, which boiled down to less than 10% of total government spending. The defence budget then further decreased to 1.54% of GDP in 2004/05 and levelled out in 2014/15 at around 1.2% to 1.1% of GDP.

Despite a dwindling defence budget, the government increasingly expected the SANDF to support the SAPS as murder and death rates rose to levels comparable to — or in some cases even exceeding — those in high-intensity war zones internationally. This has placed the SANDF in an almost impossible position, forced to balance its demanding regional deployments with ongoing appeals from politicians and the public to intervene in crime-ridden hotspots where the SAPS is unable to fulfil its constitutional duty to protect South Africans.

Given these constraints and the changing global and regional geopolitical landscape in which the SANDF operated, the government appointed a task team to draft a second defence review, following the South African Defence Review of 1998, which was finally published as the 2015 South African Defence Review. The task team made it clear that the decrease in funding levels was highly problematic, and that inadequate funding would eventually severely compromise the defence capabilities of the SANDF. They emphasised that the government had to decide on one of two options: approving a greater budget allocation to the SANDF or alternatively opting for a significantly scaled-down level of ambition and commitment which is aligned to the budget allocation. One thing was clear: South Africa’s spending was low in terms of comparative international military spending practice. Since 2015 defence spending in South Africa has declined even further to about 0.7% of GDP, which is way below the international norm of more or less 2% of GDP.

Despite its budgetary challenges, in 2023, the SANDF was the fifth largest troop-contributing nation in the UN’s operation in the eastern DRC and played a key role in the SADC operation against insurgents in northern Mozambique from 2021 to 2024. However, considering the history of SANDF operations, a major problem is that the SANDF’s deployments tend to be open-ended, resulting in protracted deployments with serious implications for the defence budget. Moreover, there is no plan to either opt for an adequate defence budget on the one hand, or to scale down the level of political ambition on the other.

It should also be noted that border protection and support for the South African Police Service (SAPS) in internal operations have become increasingly important and demanding in the SANDF’s activities and responsibilities and can even be regarded as among its primary functions. However, a major concern is that the SANDF is too often used as a stopgap in South Africa’s domestic security landscape — hindering its ability to function as a professional, well-equipped armed force with a clear mandate.

For instance, in 2023, politicians called on the SANDF to assist in combating violence linked to zama zamas after the government deployed soldiers in large numbers to curb illegal mining activities. Even local communities expect the government to utilise the SANDF internally, adding pressure on the state to consider such deployments. In this context, the SANDF has little choice but to respond to political calls to assist the SAPS in maintaining internal security. Another recent example of internal deployment was the government’s decision in 2023 to deploy the SANDF to safeguard the coal power plants of South Africa’s major power utility, Eskom.

In conclusion, it should be clear from the above that there is a significant mismatch between what is expected of the SANDF at the political level and its budget and capabilities. The challenge for the SANDF is that defence remains central to its raison d’être, yet it must also be ready to respond to political calls for assistance in peace and security operations across the continent. Additionally, the SANDF is expected to support the SAPS in providing security services in a crime-ridden and fragile South African society — all while operating on a budget of approximately 0.7% of the country’s GDP. It is therefore no surprise that the SANDF is often described as institutionally overstretched and has, in fact, been in a state of ongoing decline for some time.

Critics can rightly argue that the South African government has shown little to no political will to address the SANDF’s financial challenges over the past two decades, contributing to the difficulties its members face in defending themselves against the M23 rebels in the DRC. At the same time, growing fiscal pressures and severe socio-economic challenges leave the government in a weak position to significantly increase the defence budget. Be that as it may, the SANDF’s troubles in the DRC mark a low point for the institution. Perhaps now is the time to reassess both its mandate and funding, particularly in light of the persistent gap between political expectations and available resources.

News Archive

Volksblad: Moshoeshoe Memorial Lecture

2006-05-27

27 Mei 2006

Moshoeshoe het mense saamgebind
KONING MOSHOESHOE kon bewys dat verskeidenheid ’n bindende eienskap kan wees. Dit blyk ’n sleutelbeginsel van sy leierskap te wees – en dit is nie ’n maklike een om te begryp nie.

Jy bereik die grootste eenheid tussen onderskeidende entiteite waar jy relatief vrye ruimte aan hulle gee om hul eiesoortige kenmerke na vore te bring.

Dít blyk uit prof. Njabulo Ndebele se gedenklesing oor koning Moshoeshoe.
Lesotho; het; onder Moshoeshoe se leierskap mense van verskeie dele van die subkontinent gelok.
Dié mense het hierheen gevlug van die verwoesting wat as lifaqane bekend geword het toe Shaka sy koninkryk met militêre onderwerping verstewig het.

Ndebele het gesê daar is algemene ooreenkoms dat die oorloë wat hieruit gespruit het, die maatskaplike grondslae van talle samelewings in Suider-Afrika geskud het.

“Dit was in dié konteks dat Moshoeshoe leierskap getoon het.”
Prof. Frederick Fourie, rektor en visekanselier van die Universiteit van die Vrystaat (UV), het gesê die lesing vorm deel van ’n groter debat oor leierskapmodelle, veral die konsep van Afrika-leierskap, en die voortgesette diskoers oor nasiebou en versoening.

Die Moshoeshoe-projek is in 2004 aan die UV begin om met Suid-Afrika se eerste dekade van demokrasie saam te val.
Die projek was deel van die UV se eeufeesvieringe in 2004.
Met dié projek word geprobeer om ’n groot Afrika-leier te vereer en die UV se verbintenis tot transformasie te toon sodat ’n ware inklusiewe en nie-rassige universiteit geskep kan word.

“As die stigter van die Basoeto-nasie, word daar wyd erkenning aan koning Moshoeshoe vir sy buitengewone leierskapstyl gegee.

“Diplomasie, versoening en vreedsame naasbestaan is van die kenmerke van sy leierskap, soos getoon in sy pogings om verskillende groepe in een nasie te verenig,” sê Fourie.

KONING MOSHOESHOE, een van Afrika se eertydse groot leiers. Hy is meer as 130 jaar gelede dood. Foto: verskaf

Waarde van openbare spraak ‘nou bedreig’
AANDUIDINGS bestaan dat die waarde van openbare spraak wat hoog deur koning Moshoeshoe van Lesotho op prys gestel is, nou onder ernstige bedreiging kan wees.

Om dié rede dra hy die koning Moshoeshoe-gedenklesing op aan al dié mense in Suid-Afrika en elders wat die moed het om hul oorwoë mening uit te druk oor belangrike sake wat die samelewing in die gesig staar, het prof. Njabulo Ndebele, visekanselier van die Universiteit van Kaapstad, gesê.

Ndebele, wêreldbekende skrywer, het gesê dié lesing kom op ’n kritieke punt in Suid-Afrika se nuwe demokrasie.
Dié lesing, om die buitengewone nalatenskap van een van Afrika se groot leiers te eer, is eergisteraand op die kampus van die Universiteit van die Vrystaat (UV) gelewer en het ’n staande toejuiging deur ’n groot gehoor uitgelok.

Ndebele het gesê die mense wat hul menings uitdruk oor belangrike sake, kan rubriekskrywers, redakteurs, kommentators, alle soorte kunstenaars, akademici, koerantbriefskrywers, nie-gewelddadige optoggangers met plakkate en strokiesprentkunstenaars wees “wat ’n spieël voor ons oë sit”.

“Selfs wanneer hulle dit waag op heilige gebied, soos sommige strokiesprentkunstenaars onlangs gedoen het, herinner hulle ons net dat selfs die heilige misbruik kan word vir doeleindes wat min met heiligheid te doen het.

“Dit is hul manier om ons te help, dalk meer diepsinnig as wat ons besef, om daardie einste ruimte van heiligheid in ons lewe te bewaar.

“Hulle verdiep ons insigte deur ons begrip te verdiep.
“Dit is gepas om hul dapperheid te vier,” het Ndebele gesê.
“Hulle herinner ons dat leierskap nie al is wat ons doen wanneer ons in ’n sekere magsposisie geplaas is om ’n organisasie of ’n sekere instelling te stuur nie.”

Hy het gesê onder die mense wat gevier moet word, sluit hy nie dié in wat deur haatspraak ander aanhits om geweld te pleeg; teen; mense; wat hul andersdenkende menings lug nie.

“Dit is nie met dapperheid dat hulle aanhits nie, maar weens hul toevlug tot die narkotiese beskerming van die skare.”

Mense voel glo ál kwesbaarder
Vise-kanselier lewer Moshoeshoe-gedenklesing
’n TOENEMENDE aantal hoogs intelligente, sensitiewe en toegewyde Suid-Afrikaners oor die klas-, ras- en kulturele spektrum heen bely dat hulle – soos nog nooit tevore nie – onseker en kwesbaar voel sedert 1994.

Só het prof. Njabulo Ndebele, vise-kanselier van die Universiteit van Kaapstad, gesê in die Universiteit van die Vrystaat (UV) se eerste koning Moshoeshoe-gedenklesing.

Die onderwerp was Reflections on the leadership challenges in South Africa.
Wanneer ontembare optimiste beken hulle voel dinge is van stryk, versprei die naarheid van angs. “Dit moet iets te doen hê met ’n ophoping van gebeure wat die gevoel van dreigende inploffing oordra.”

’n Gevoel heers dat Suid-Afrika ’n baie komplekse samelewing het wat liewer eenvoudige, gesentraliseerde beheer voortbring in die hoop dat dienslewering dan beter en vinniger gedryf kan word. Die kompleksiteit van beheer word dan in ’n enkele struktuur van gesag gevestig, eerder as in die afgewentelde strukture soos wat in die Grondwet beoog word.

Dat die afgewentelde strukture nie hul grondwetlik-gedefinieerde rolle verwerklik nie, moenie toegeskryf word aan die mislukking van die beheermeganisme nie.

“Dit is te vroeg om te sê dat wat ons sedert 1994 bereik het, nie gewerk het nie,” het Ndebele gesê.
Dit lyk of ’n kombinasie van omstandighede tot die “gevoel van ontknoping” lei.
“Ek wil dit vermy om te sê: ‘Kyk na Khutsong’, asof u sal verstaan wat ek bedoel wanneer ek sê u moet na Khutsong kyk.”
Sulke kennis lei tot wanhoop, want dit roep ’n werklikheid op wat só oorweldigend is dat dit fatalisties kan wees.
Ndebele het gesê niks kon meer vreesaanjaend wees as toe ’n komplot van die Boeremag oopgevlek en sekere Boeremaglede aangekeer is nie.

Sekere Boeremaglede het van ’n maksimum-sekuriteit-tronk ontsnap. “Sover ek weet, is hulle nie weer gevang nie.
“Wat is gedoen om die gaping te oorbrug?” was een van sy vrae hieroor.
“Van só ’n belangrike saak weet die publiek nie baie nie. Die karige kommunikasie kan die gevaarlike boodskap uitdra dat óf niks gedoen word nie, óf die staat in dié saak misluk.”

Hy het gevra: “Hoekom het die kwessie van munisipale afbakening tot die situasie in Khutsong gelei? Dit lyk of die probleem voortgaan, sonder ’n oplossing in sig.”

’n Aantal soortgelyke, oënskynlik plaaslike rebellies het oor die land heen plaasgevind. “Is hier ’n patroon?”
Ndebele het na die onlangse verhoor van oud-adj.pres. Jacob Zuma, wat van verkragting aangekla was, verwys.
Dié drama blyk ver van oor te wees. Dit beloof “om ons almal sonder verligting te hou, in ’n toestand van angs”.
Die gemene draad van dié gebeure is die gevoel van ’n oneindige spiraal van probleme wat vertroue tap. Daar kan ’n sterk suggestie in al dié gebeure wees “dat ons dalk nooit sosiale samehang in Suid-Afrika gehad het nie...”

“Wat ons sekerlik oor dekades gehad het, is ’n mobiliserende visie. Kan dit wees dat die mobiliserende visie onder die gewig van die werklikheid en omvang van maatskaplike heropbouing kraak en dat die legitieme raamwerk om oor dié probleme te debatteer ineenstort?”

‘Swart mense staar hulself in die gesig’
DIE swart meerderheid staar homself nou in die gesig: dalk werklik vir die eerste keer sedert 1994.
Só het prof. Njabulo Ndebele gesê toe hy die koning Moshoeshoe-gedenklesing by die Universiteit van die Vrystaat in Bloemfontein gelewer het.

Hy het gesê dit lyk of Suid-Afrika ’n meganisme nodig het om selfvertroue te bou.
Deur dié meganisme “kan ons die situasie waarin ons is, erken, wat dit ook al is”.
“Ons het ’n meganisme nodig wat die verskillende posisies van die mededingers sal bevestig en hul eerlikheid sal bekragtig op ’n manier wat die publiek vertroue sal gee dat werklike oplossings moontlik is.”

Dit is dié soort “openheid wat nooit maklik kom nie”, wat lei tot deurbraak-oplossings.
Ndebele het gesê ’n komplekse demokrasie soos Suid-Afrika s’n kan nie oorleef met ’n enkele gesag nie.
Net veelvuldige owerhede binne ’n grondwetlike raamwerk “het ’n ware kans”.
“Kan ’n deel van die probleem wees dat ons nie in staat is om die idee van ‘opposisie’ te hanteer nie?
“Ons is verskrik dat enige van ons ‘die opposisie’ kan word.
“Dit is tyd dat ons die koms voorsien van ’n oomblik wanneer daar nie meer ’n enkele, oorweldigende, dominante politieke mag is soos wat nou die geval is nie.”

Ndebele het gesê: “Ek glo ons het dalk ’n oomblik bereik wat nie fundamenteel verskillend is nie van die ontnugterende, tóg hartversterkende nasiebourealiteite wat gelei het tot Kemptonpark in die vroeë jare negentig.”

“Die verskil tussen toe en nou is dat die swart meerderheid nie nou na wit landgenote oor die onderhandelingstafel kyk nie.

“Die swart meerderheid staar homself in die gesig: dalk werklik vir die eerste keer sedert 1994.”
Dit is weer “tyd vir visie”, het Ndebele gesê.

Back

Economic and Management Sciences

Education

Health Sciences

The Humanities

Law

Natural and Agricultural Sciences

Theology and Religion

Open Distance Learning

Business School

We use cookies to make interactions with our websites and services easy and meaningful. To better understand how they are used, read more about the UFS cookie policy. By continuing to use this site you are giving us your consent to do this.

Accept