Latest News Archive

Please select Category, Year, and then Month to display items

Beyond the colour line: When justice should be just

24 June 2025 | Story Zinhle Vanda | Photo Supplied

Opinion article by Zinhle Vanda, an honours student in Sociology at the University of the Free State

Racial issues should not and cannot be ignored; however, the tendency to racialise every issue has been a problem, even when justice should be served. This can be emotionally exhausting, especially for a nation trying to heal from past racial oppression. Every time a high-profile crime or court case emerges, people hold their collective breath – not just for justice, but for what colour that justice will wear. But should we?

The case of Cwecwe, a young seven-year-old girl from Matatiele in the Eastern Cape, shocked the nation. One of the alleged key suspects was a white man. While the initial public response was rightly centred on justice for the child, the focus quickly shifted for some advocates. Instead of remaining united and calling out against gender-based violence, the case took a sharp turn towards a racial battle. This was slowly reflecting how South Africans pull out the ‘racial card’ in uncomfortable battles. This case had various accusations; some argued that the white suspect was being protected by the system and others defended his innocence. These allegations sparked social media comments such as, “If the victim was a white girl and the accused was a black man, the case would have taken a different direction.” What could have been a moment of national child protection advocacy has become yet another episode in South Africa’s long racial war. It is important to note that no charges or prosecution were brought against the man/men responsible after the investigation; the National Prosecuting Authority (NPA) found no conclusive evidence to proceed with the case. The focus of this piece is on public judgment rather than proving guilt or innocence, and how public opinion – especially social media – sometimes overpowers the narrative, the true aim of justice, and the protection of victims like Cwecwe.

In these cases, justice is either seen as revenge or bias

In cases where the victim and suspect are of different races, justice is often not seen as justice, it is either seen as revenge or bias. Questions like was justice done? are no longer asked; instead, the question asked is, for whom was it done? The painful result is the actual issue of a child survivor of sexual violence fading into the background. The danger lies in letting race dominate every justice conversation, as it defeats the whole purpose of justice. This leads to the pain of those who are vulnerable, often women and children, being overlooked. This is what Kimberlé Crenshaw’s theory of intersectionality says – that multiple forms of oppression such as race and sexism can overlap, making people more vulnerable. Intersectionality is specific forms of intersecting oppressions, which could include intersections of race and gender, or of sexuality and nation. Intersectional paradigms say that oppression cannot be reduced to one fundamental type, and that oppressions work together to cause injustice. Intersectionality makes a bold argument that true justice means seeing all parts of a person’s identity, not just the most politically charged one. In cases where race become the core focus, issues such as gender-based violence or child protection are pushed aside, even when there is connection. Justice will never be served in a country like South Africa if the race of the accused takes precedence over the crime committed. We cannot shy away from the truth; black people have been oppressed in the past and may still be bleeding from this injustice. Intersectionality urges us to consider historical context in all aspects of our analyses, but this should not come at the expense of other crucial factors such as gender, children’s rights, criminality, justice, and others that are essential to understanding a case like Cwecwe’s abuse.

Being a criminal has nothing to do with skin colour

Will the battle of race end? Most of South Africa’s issues are the result of racial discourse, but not everything can be resolved through the racial lens. The amount of focus directed at race tends to defeat the means of justice and hinder national healing. This only weakens the nation’s unity and has the potential to affect coming generations. Justice should be characterised by fairness, equality, the truth, and accountability. It should not only wear a racial mask or be seen as revenge for past and present wounds or enable racial oppression. This highlights the need to critically examine how our understanding of justice is shaped by societal narratives, historical contexts, and collective experiences. The social constructivist theory of reality, developed by Peter L Berger and Thomas Luckmann in 1966, argues that social concepts such as justice are constructed through collective human interpretation and interaction, rather than existing as objective or universal truths. It looks at how people’s social understanding is shaped by social narratives and collective beliefs. This explain why certain crimes are viewed through the lens of race rather than justice, because of the social meaning attached to race and violence. According to this theory, people do not often react to facts, but they react to the social meaning that those facts carry. Apartheid is part of South Africa’s history, and it comes as no surprise that racial segregation remains a dominant narrative for its citizens. Furthermore, the social construction theory illustrates how this racial emphasis is not a natural reason, but rather a socially produced one. Thus, the racial image portrayed in the justice system often associates black people with violence and subordination, and white people are associated with innocence and protection. This leads to black victims not getting justice, and crimes against them remain forgotten. And black accused receive heftier prison sentences. Being a criminal has nothing to do with the colour of one’s skin; the focus should be more on the crime committed. Justice should be fairly applied; no one is above the law, and no race or colour should be treated as superior or inferior under it.

In conclusion, the public reaction to the Cwecwe case revealed how quickly racial narratives can shape public opinion, often before all the facts are known. The case became less about justice for a young girl and more about race. This reflects a broader issue in society, where certain groups are either unfairly protected or quickly condemned based on long-standing social and racial perceptions. The process of justice must be fair, with integrity, race must not dominate the facts. For a truly just society, the urge to draw conclusions based on racial identity must be resisted, and instead the principles of due process and equal treatment under the law must be upheld.

Zinhle Vanda is an honours student in Sociology at the University of the Free State. As an emerging social justice activist, she is committed to examining how societal narratives and power dynamics shape people’s understandings of race, justice, and inequality. She writes in her personal capacity.

News Archive

Volksblad: Moshoeshoe Memorial Lecture

2006-05-27

27 Mei 2006

Moshoeshoe het mense saamgebind
KONING MOSHOESHOE kon bewys dat verskeidenheid ’n bindende eienskap kan wees. Dit blyk ’n sleutelbeginsel van sy leierskap te wees – en dit is nie ’n maklike een om te begryp nie.

Jy bereik die grootste eenheid tussen onderskeidende entiteite waar jy relatief vrye ruimte aan hulle gee om hul eiesoortige kenmerke na vore te bring.

Dít blyk uit prof. Njabulo Ndebele se gedenklesing oor koning Moshoeshoe.
Lesotho; het; onder Moshoeshoe se leierskap mense van verskeie dele van die subkontinent gelok.
Dié mense het hierheen gevlug van die verwoesting wat as lifaqane bekend geword het toe Shaka sy koninkryk met militêre onderwerping verstewig het.

Ndebele het gesê daar is algemene ooreenkoms dat die oorloë wat hieruit gespruit het, die maatskaplike grondslae van talle samelewings in Suider-Afrika geskud het.

“Dit was in dié konteks dat Moshoeshoe leierskap getoon het.”
Prof. Frederick Fourie, rektor en visekanselier van die Universiteit van die Vrystaat (UV), het gesê die lesing vorm deel van ’n groter debat oor leierskapmodelle, veral die konsep van Afrika-leierskap, en die voortgesette diskoers oor nasiebou en versoening.

Die Moshoeshoe-projek is in 2004 aan die UV begin om met Suid-Afrika se eerste dekade van demokrasie saam te val.
Die projek was deel van die UV se eeufeesvieringe in 2004.
Met dié projek word geprobeer om ’n groot Afrika-leier te vereer en die UV se verbintenis tot transformasie te toon sodat ’n ware inklusiewe en nie-rassige universiteit geskep kan word.

“As die stigter van die Basoeto-nasie, word daar wyd erkenning aan koning Moshoeshoe vir sy buitengewone leierskapstyl gegee.

“Diplomasie, versoening en vreedsame naasbestaan is van die kenmerke van sy leierskap, soos getoon in sy pogings om verskillende groepe in een nasie te verenig,” sê Fourie.

KONING MOSHOESHOE, een van Afrika se eertydse groot leiers. Hy is meer as 130 jaar gelede dood. Foto: verskaf

Waarde van openbare spraak ‘nou bedreig’
AANDUIDINGS bestaan dat die waarde van openbare spraak wat hoog deur koning Moshoeshoe van Lesotho op prys gestel is, nou onder ernstige bedreiging kan wees.

Om dié rede dra hy die koning Moshoeshoe-gedenklesing op aan al dié mense in Suid-Afrika en elders wat die moed het om hul oorwoë mening uit te druk oor belangrike sake wat die samelewing in die gesig staar, het prof. Njabulo Ndebele, visekanselier van die Universiteit van Kaapstad, gesê.

Ndebele, wêreldbekende skrywer, het gesê dié lesing kom op ’n kritieke punt in Suid-Afrika se nuwe demokrasie.
Dié lesing, om die buitengewone nalatenskap van een van Afrika se groot leiers te eer, is eergisteraand op die kampus van die Universiteit van die Vrystaat (UV) gelewer en het ’n staande toejuiging deur ’n groot gehoor uitgelok.

Ndebele het gesê die mense wat hul menings uitdruk oor belangrike sake, kan rubriekskrywers, redakteurs, kommentators, alle soorte kunstenaars, akademici, koerantbriefskrywers, nie-gewelddadige optoggangers met plakkate en strokiesprentkunstenaars wees “wat ’n spieël voor ons oë sit”.

“Selfs wanneer hulle dit waag op heilige gebied, soos sommige strokiesprentkunstenaars onlangs gedoen het, herinner hulle ons net dat selfs die heilige misbruik kan word vir doeleindes wat min met heiligheid te doen het.

“Dit is hul manier om ons te help, dalk meer diepsinnig as wat ons besef, om daardie einste ruimte van heiligheid in ons lewe te bewaar.

“Hulle verdiep ons insigte deur ons begrip te verdiep.
“Dit is gepas om hul dapperheid te vier,” het Ndebele gesê.
“Hulle herinner ons dat leierskap nie al is wat ons doen wanneer ons in ’n sekere magsposisie geplaas is om ’n organisasie of ’n sekere instelling te stuur nie.”

Hy het gesê onder die mense wat gevier moet word, sluit hy nie dié in wat deur haatspraak ander aanhits om geweld te pleeg; teen; mense; wat hul andersdenkende menings lug nie.

“Dit is nie met dapperheid dat hulle aanhits nie, maar weens hul toevlug tot die narkotiese beskerming van die skare.”

Mense voel glo ál kwesbaarder
Vise-kanselier lewer Moshoeshoe-gedenklesing
’n TOENEMENDE aantal hoogs intelligente, sensitiewe en toegewyde Suid-Afrikaners oor die klas-, ras- en kulturele spektrum heen bely dat hulle – soos nog nooit tevore nie – onseker en kwesbaar voel sedert 1994.

Só het prof. Njabulo Ndebele, vise-kanselier van die Universiteit van Kaapstad, gesê in die Universiteit van die Vrystaat (UV) se eerste koning Moshoeshoe-gedenklesing.

Die onderwerp was Reflections on the leadership challenges in South Africa.
Wanneer ontembare optimiste beken hulle voel dinge is van stryk, versprei die naarheid van angs. “Dit moet iets te doen hê met ’n ophoping van gebeure wat die gevoel van dreigende inploffing oordra.”

’n Gevoel heers dat Suid-Afrika ’n baie komplekse samelewing het wat liewer eenvoudige, gesentraliseerde beheer voortbring in die hoop dat dienslewering dan beter en vinniger gedryf kan word. Die kompleksiteit van beheer word dan in ’n enkele struktuur van gesag gevestig, eerder as in die afgewentelde strukture soos wat in die Grondwet beoog word.

Dat die afgewentelde strukture nie hul grondwetlik-gedefinieerde rolle verwerklik nie, moenie toegeskryf word aan die mislukking van die beheermeganisme nie.

“Dit is te vroeg om te sê dat wat ons sedert 1994 bereik het, nie gewerk het nie,” het Ndebele gesê.
Dit lyk of ’n kombinasie van omstandighede tot die “gevoel van ontknoping” lei.
“Ek wil dit vermy om te sê: ‘Kyk na Khutsong’, asof u sal verstaan wat ek bedoel wanneer ek sê u moet na Khutsong kyk.”
Sulke kennis lei tot wanhoop, want dit roep ’n werklikheid op wat só oorweldigend is dat dit fatalisties kan wees.
Ndebele het gesê niks kon meer vreesaanjaend wees as toe ’n komplot van die Boeremag oopgevlek en sekere Boeremaglede aangekeer is nie.

Sekere Boeremaglede het van ’n maksimum-sekuriteit-tronk ontsnap. “Sover ek weet, is hulle nie weer gevang nie.
“Wat is gedoen om die gaping te oorbrug?” was een van sy vrae hieroor.
“Van só ’n belangrike saak weet die publiek nie baie nie. Die karige kommunikasie kan die gevaarlike boodskap uitdra dat óf niks gedoen word nie, óf die staat in dié saak misluk.”

Hy het gevra: “Hoekom het die kwessie van munisipale afbakening tot die situasie in Khutsong gelei? Dit lyk of die probleem voortgaan, sonder ’n oplossing in sig.”

’n Aantal soortgelyke, oënskynlik plaaslike rebellies het oor die land heen plaasgevind. “Is hier ’n patroon?”
Ndebele het na die onlangse verhoor van oud-adj.pres. Jacob Zuma, wat van verkragting aangekla was, verwys.
Dié drama blyk ver van oor te wees. Dit beloof “om ons almal sonder verligting te hou, in ’n toestand van angs”.
Die gemene draad van dié gebeure is die gevoel van ’n oneindige spiraal van probleme wat vertroue tap. Daar kan ’n sterk suggestie in al dié gebeure wees “dat ons dalk nooit sosiale samehang in Suid-Afrika gehad het nie...”

“Wat ons sekerlik oor dekades gehad het, is ’n mobiliserende visie. Kan dit wees dat die mobiliserende visie onder die gewig van die werklikheid en omvang van maatskaplike heropbouing kraak en dat die legitieme raamwerk om oor dié probleme te debatteer ineenstort?”

‘Swart mense staar hulself in die gesig’
DIE swart meerderheid staar homself nou in die gesig: dalk werklik vir die eerste keer sedert 1994.
Só het prof. Njabulo Ndebele gesê toe hy die koning Moshoeshoe-gedenklesing by die Universiteit van die Vrystaat in Bloemfontein gelewer het.

Hy het gesê dit lyk of Suid-Afrika ’n meganisme nodig het om selfvertroue te bou.
Deur dié meganisme “kan ons die situasie waarin ons is, erken, wat dit ook al is”.
“Ons het ’n meganisme nodig wat die verskillende posisies van die mededingers sal bevestig en hul eerlikheid sal bekragtig op ’n manier wat die publiek vertroue sal gee dat werklike oplossings moontlik is.”

Dit is dié soort “openheid wat nooit maklik kom nie”, wat lei tot deurbraak-oplossings.
Ndebele het gesê ’n komplekse demokrasie soos Suid-Afrika s’n kan nie oorleef met ’n enkele gesag nie.
Net veelvuldige owerhede binne ’n grondwetlike raamwerk “het ’n ware kans”.
“Kan ’n deel van die probleem wees dat ons nie in staat is om die idee van ‘opposisie’ te hanteer nie?
“Ons is verskrik dat enige van ons ‘die opposisie’ kan word.
“Dit is tyd dat ons die koms voorsien van ’n oomblik wanneer daar nie meer ’n enkele, oorweldigende, dominante politieke mag is soos wat nou die geval is nie.”

Ndebele het gesê: “Ek glo ons het dalk ’n oomblik bereik wat nie fundamenteel verskillend is nie van die ontnugterende, tóg hartversterkende nasiebourealiteite wat gelei het tot Kemptonpark in die vroeë jare negentig.”

“Die verskil tussen toe en nou is dat die swart meerderheid nie nou na wit landgenote oor die onderhandelingstafel kyk nie.

“Die swart meerderheid staar homself in die gesig: dalk werklik vir die eerste keer sedert 1994.”
Dit is weer “tyd vir visie”, het Ndebele gesê.

Back

Economic and Management Sciences

Education

Health Sciences

The Humanities

Law

Natural and Agricultural Sciences

Theology and Religion

Open Distance Learning

Business School

We use cookies to make interactions with our websites and services easy and meaningful. To better understand how they are used, read more about the UFS cookie policy. By continuing to use this site you are giving us your consent to do this.

Accept