Latest News Archive

Please select Category, Year, and then Month to display items
Previous Archive
28 April 2021 | Story Prof Francis Petersen | Photo Sonia Small (Kaleidoscope Studios)
Prof Francis Petersen is Rector and Vice-Chancellor of the University of the Free State (UFS).

You should have seen it coming. In the wake of the recent student protests and resulting suspension of tuition on some higher education campuses throughout the country, management teams from public universities have become used to having this bit of stinging criticism levelled against us from various fronts. 

You should have seen it coming. 

And the implied add-on: You could have done something to stop it.

But as with most crises, foreseeing something and preventing it are often worlds apart. 
That much we have learned from the COVID-19 pandemic. For decades preceding 2020, health scientists and a large section of the informed public had known that the world’s next big health crisis would probably be caused by some variant of the coronavirus. Yet “seeing it coming” could not prevent an eventual outbreak.

In the same way that the COVID-19 pandemic exposed fault lines in the global health system, student protests continue to expose fault lines in our higher education funding model. 

The unfortunate truth is that no single institution’s foresight and ameliorative measures can prevent the outbreak of symptoms of a deeper systemic problem that needs to be addressed in a comprehensive, sustainable way and on a national level.  

Complicating the access challenge

In a post-COVID-19 landscape, it is even more challenging to find solutions for students’ very legitimate demands for access to education. Here at the beginning of 2021, we find ourselves in a fragile society ravaged by illness, loss, fear and uncertainty and reeling from the lingering effects of sweeping economic blows.

It is more important than ever to keep the wellbeing and future of an entire society in mind when making decisions affecting individuals.

It is equally vital to be guided by principles of social justice in every decision, striking a careful balance between different rights. In our case: The right to demonstrate versus the right to safety and protection of property; and the right to education of those wanting to enter an institution versus the rights of those already studying within that institution.

The need to look beyond one’s own rights and also consider the rights of others is aptly reflected in the masked faces we see around us nowadays. A face mask ultimately offers greater protection to bystanders than to the individual wearing it. This attitude of always considering the “greater good” should more than ever guide our decisions in all spheres of society.

And here universities have a continued vital role to play: To not only equip graduates with skills and knowledge, but to help create responsible citizens with a wider vision than just the immediate. 

Current financial model unsustainable

It is clear that the current model of student funding in South Africa is simply unsustainable. 

Student numbers rise each year, as does inflation. Household incomes are not keeping up, leading to more and more families who will qualify for the subsidised free higher education for households with a combined annual income of R350 000 or less, announced by former president Jacob Zuma four years ago. 

Add to that the effects of the COVID-19 pandemic that has placed tremendous extra pressure on the fiscus, plus the apparent challenges that the National Student Financial Aid Scheme (NSFAS) experiences in administering student bursaries, and it becomes clear that government simply will not be able to sustain these financial commitments going forward.

Short term vs sustainable solutions 

It is also clear that government’s reaction to this year’s student protest dilemma, i.e. re-allocating funds originally earmarked for other areas within higher education, was a short-term solution. Continued measures like these will, in the long term, only lead to the steady deterioration of the very institutions these students are trying to access.

Likewise, a cancellation of students’ so-called “historical debt” (at the moment adding up to around R14 billion) will have a devastating effect on South Africa’s higher education institutions. .  

Once again, a well-considered balancing of interests is required – facilitating access to higher education while at the same time ensuring the sustainability of institutions.

Tackling change together

We live in a time where, on different fronts, courage is needed to do things differently.  
When it comes to finding a new financial solution for higher education, we should think beyond a mere tinkering of existing models, tweaking it here and there, and rather consider total transformation.

One of the models that show great potential is the income-contingent loan scheme, whereby students start paying loans back once they have secured a regular income, with specific parameters in place to ensure sustainability. 

But regardless of what model is chosen to replace the status quo, one thing is certain:
it will require a combined effort and commitment from government, higher education institutions as well as the private sector. 

At a time when there is a great emphasis on distancing, there needs to be a huddling and a clustering on another level.  We all need to take hands and move closer together to find solutions for a problem that ultimately affects all of us.

It is abundantly clear that there is an urgent need for significant private sector involvement, not only from potential financers like banks and pension funds, but by all potential future employers in all business sectors.

Ultimately, both public and private sectors are key beneficiaries of the output of universities. The students we deliver represent their future work force. This vested interest should translate into active involvement – not only at the point where students exit our institutions, but also ensuring that they’re able to enter them in the first place.

This is why the National Task team that Dr Blade Nzimande, Minister of Higher Education, Science and Technology wants to establish to address the student funding challenge is so crucial – and should, at least include role players from all three sectors. 

Focus on social justice during Freedom Month

South Africans are currently celebrating our freedom, commemorating our departure from inequality and oppression.  

Maybe this Freedom Month – and particularly Freedom Day – is a time to reflect not only on what makes us free but on what binds us together. A time to build new relationships based on common needs and shared interests and values.  

We have moved away from oppression. We should now move towards greater co-operation and voluntary, mutually beneficial alliances in order to truly ensure access to education for all.

Because if we don’t, student protests will remain as consistent as seasonal flu, characterising the beginning of each academic year.

News Archive

Artikel in Die Burger: Steeds is daar die kans vir heling deur Dr Franklin Sonn
2008-04-07

Steeds is daar die kans vir heling

Dr Franklin Sonn - Kanselier van die Universiteit van die Vrystaat en ’n oud-ambassadeur.


TOE gene-navorsers uiteindelik die menslike genoom georden het, is bevind dat menslike wesens inderdaad slegs in minder as 2 % onderling verskil en andersins ooreenstem.

Dít is die goeie nuus.

In die loop van die mens se ontwikkelingsgang en in die proses van ons sosiale organisering is godsdiens-, taal- en kultuurpatrone ontwikkel wat gelei het tot territorium-afbakening en volksvorming waaruit ’n hele geskiedenis van haat, nyd en bloedvergieting ontstaan het het wat ondanks die hoë peil van die beskawing wat die postmoderne mens bereik het, steeds voortwoed.

Dít is die slegte nuus.

Gebeure op die kampus van die Universiteit van die Vrystaat (UV) het ons op onnoemlik tragiese wyse herinner aan ons menslike mislukking dat ons – ondanks die oorheersende ooreenkomste tussen ons – ons liewer op grond van die bykans een persent onderlinge verskil vergrype pleeg wat selfs by diere ondenkbaar is. Dat dit boonop op die kampus van ’n universiteit gebeur, is des te ontstellender.

Dit strek ons universiteit egter tot eer dat die verwagte strafstappe onmiddellik gedoen is en dat geen poging aangewend is om selfverskonend verduidelikings te gee of die kombers oor die kop te trek nie.

IN ’n breër konteks wys prof. Hermann Giliomee tereg daarop dat die tydskrif The Economist ’n opname van Markinor gepubliseer het wat aantoon dat meerderhede in al die gemeenskappe te kenne gee dat rasseverhoudings sedert die koms van die demokrasie verbeter het.

Die afleiding daarvan is dat Suid-Afrika in al sy dimensies op die regte pad is en dat ons in die hoop op ’n beter toekoms vir ons almal voortleef. Die nasionale projek om godsdiens, taal en verskille te eerbiedig maar terselfdertyd ’n heterogene tapisserie van eenheid as nasie te bou is die meeste van ons se erns. Ondanks die terugslag is die universiteit verbind tot hierdie toekomsvisie van transformasie wat herhaaldelik leidinggewend deur die rektor, prof. Frederick Fourie, sowel as sy voorganger, prof. Stef Coetzee, uitgespel is.

Vir die UV gaan dit daarom om die pad van insluiting en eenheid diepgaande te bestuur sodat wit en swart die universiteit as tuiste vir almal sien en ervaar en om die idee van verdringing van een groep deur die ander te vermy of selfs te voorkom dat die toestand geskep word dat een groep in die proses op die vlug slaan. Ons is verbind tot die skepping van ’n nierassige universiteit en nie die toestand dat wittes buite woon en swartes binne of andersom nie.


Ons koester die begrip van medemenslikheid en agting vir ons almal se gelyke menswaardigheid op grond van ons oorheersende menslike ooreenkomste en gedeelde waardes. Ons staan rassisme teen, of dit nou van wit of van swart kom. Ons wil nie aan die eenkant versoening predik maar in waansinnige onderlinge verdeeldheid en agterdog voortleef nie. Almal moet die wonder beleef van die moontlikheid dat ons een kan wees.

Ons waardeer dit opreg dat daar van die kant van ons minister Naledi Pandor paslike veroordeling van die rassevoorval uitgespreek is, maar dat sy onmiddellik die fokus geplaas het op die geleenthede wat die geval vir al ons kampusse maar ook vir ons land bied.

Eweneens ervaar ons die reaksie van die rektore van nasionale universiteite as aandoenlik positief waar die vanselfsprekende veroordeling gepaardgegaan het met die oorheersende geneigdheid om as leiers van meer rassige kampusse intellektuele leiding te probeer gee in die bepaling van waar ons land staan in die hantering van rassisme, ons erfsonde.

Ons is maar alte bewus daarvan dat ons ongelukkige geskiedenis van kolonialisme en apartheid nog vars in die geheue is. In ons euforie oor die koms van die demokrasie, wat gegrond is op ons grondwetlike verklaring van ons eenheid, was ons nietemin miskien naïef om te dink dat ons in werklikheid nou een is. Dit was bloot die aanhef. Jody Kollapen van die Suid-Afrikaanse Menseregtekommissie het iets beet wanneer hy aanvoer dat ons wel versoening omhels het, maar naïef gedink het dat solank ons die konsep op ons lippe neem, dit alles sal regmaak. Ons stem saam dat daar inderdaad steeds baie werk te doen is.

Ons wil te maklik die omvang van die taak om ’n nierassige nasie te bou geringskat. Ons misken heel dikwels die inherente gebrek aan kapasiteit by mense om op hul Godgegewe ooreenkomste te fokus. Dit lyk asof mense veel meer geneig is om verskille, gewaand of eg, te beklemtoon. Dit is ’n deel van ons menslikheid. Daar is ’n ontstentenis van leiding van byvoorbeeld ons kerk. Die kerk verkondig met heilige preweling ons eenheid in Christus, maar verdedig onmiddellik daarna dawerend verdeeldheid in die kerk. Ons pas regstelling in die werkplek toe sonder om werklik aandag te gee aan en bronne beskikbaar te stel vir die hantering van geregverdigde swart woede en sonder om begryplike aanmatiging en meerderwaardigheid te versoen met ewe begryplike wit verydeling en vervreemding.

Ons ag diversiteit as ’n gegewe sonder om genoegsame werk daarvan te maak om die rykheid van ons heterogeniteit in te bou in die nierassige eenheidstaat wat ons voorsien. Ons begaan ook die fout om die erfsonde van rassisme as net ’n Suid-Afrikaanse fenomeen te eien en is geskok as ons opmerk hoe diep die kloof tussen groepe in Amerika steeds lê.

SENATOR BARACK OBAMA se toespraak in Philadelphia spreek tot die hart van die kwessie oor hoe moeilik dit is om medemenslik te wees en hoe ons sukkel om ons in ander skoene te plaas en so eenheid te bou.

Ons vergeet so maklik dat ons versugting na vrede nêrens sal kom as ons nie die aandrang verstaan dat niemand gevra word om af te skuif nie, maar dat mense bloot gevra word om op te skuif sodat almal sitplek kan kry sodat ons sodoende mekaar se menswaardigheid kan voel en verstaan. Ons almal het gelyke aanspraak op Suid-Afrikanerskap. Niemand het die reg om meerderwaardig te voel nie. Ons mag ook nie ruimte skenk aan die geboorte of oplewing van ’n nuwe veronderstelling dat gemeensaamheid gebou kan word deur rassevernedering aan die een kant en rassevergelding aan die ander kant nie. Ons in Suid-Afrika het ’n hoë prys betaal vir die beoefening asook die verdraagsaamheid. Ons moet enige vorm van rassehegemonie teenstaan.

Hoe erg die provokasie ook al by swart mense kan wees wanneer ons rassevergelding soek, ons mag dit nooit weer verdra nie. Aan die ander kant is dit ewe gevaarlik dat ons nasionale geesdrif vir vergifnis en versoening deur wit mense geag word as ’n geleentheid om terug te val in gemaksones van meerderwaardigheid en toe-eiening Ons is dit aan ons toekoms verskuldig om hierdie tendense onmiddellik raak te sien en te besweer. Dit verg dapper leierskap. Ons universiteit het rede om trots te wees op ons prestasies om groter oopheid en toeganklikheid te skep. Die afgelope 5 jaar het ons 61 studente uit lande soos die Soedan, Ethiopië, Kameroen, Botswana en Lesotho gedoktoreer. Boonop het 6 studente uit lande soos Korea en Indië by ons doktorsgrade verwerf en 11 uit lande soos Amerika en Duitsland. Dit is ons trots.

Ons aan die UV is dit aan ons land maar ook aan onsself verskuldig om nederig te bly en, waar nodig, ons hand diep in eie boesem te steek, maar terselfdertyd te beklemtoon dat ons nie gedefinieer wil word deur insidentele vergrype van ’n klein groep misleide studente nie – hoe erg hul optrede ook al is. Ons reken daarmee af, maar ons wil graag onsself erken as deelgenote aan die erfenis van die nasionale sonde van rassisme, maar ’n universiteit wat transformasie aktief nastreef. Ons is trots op ons oopheid en wat daaruit voortspruit. Op die oomblik is ons onsosiale tradisie van herkoms Afrikaans en Sotho en is ons daarop ingestel om, waar doenlik en waar dit vereis word, Engels as internasionale taal in te bou in ons pogings om mekaar te vind eerder om ons trotse kultuur tradisies te vergeet.

DIE raad, die senaat, die rektor, die personeel van die universiteit wil saam met studente en werkers opnuut geleenthede soek om in gesprek met mekaar te bly. Ons wil saam opgewonde bly oor die moontlikheid van heling, groei en transformasie wat die onlangse insident vir ons geskep het.

Artikel in Die Burger, Saterdag 22 Maart 2008

We use cookies to make interactions with our websites and services easy and meaningful. To better understand how they are used, read more about the UFS cookie policy. By continuing to use this site you are giving us your consent to do this.

Accept