Latest News Archive

Please select Category, Year, and then Month to display items
Previous Archive
05 July 2022 | Story Mandi Smallhorne
Cathedral Peak

Why mountain research matters 

“I don’t think South Africa is prepared for the possibility of a Gauteng Day Zero drought,” said Professor Francois Engelbrecht, director of the Global Change Institute at the University of the Witwatersrand. 

Professor Engelbrecht was a keynote speaker at a session of the Southern African Mountain Conference 2022, held in the Drakensberg in mid-March this year and supported by, among others, the Afromontane Research Unit at the University of the Free State (UFS). The session, hosted by international network, GEO Mountains, looked at Long-term monitoring activities and associated data availability for climate change-related applications across Africa’s mountains: status quo and next steps.

The professor went on to say we came very, very close in the 2015-2016 drought, when the Vaal Dam dropped to 25% of capacity. Had it dropped just a bit more, to 20%, the most densely populated province in South Africa, our economic hub, would have been in serious trouble, as there would have been too little water to enable pumping the last dregs into the province.

What’s the link between a Day Zero event in Gauteng and data about mountain environments?

Think of the water towers that dot the Highveld landscape in Gauteng, very visible to residents of the suburbs. Mountains can be seen as massive ‘water towers’ that provide water to people hundreds, even thousands, of kilometres from their foothills. As Dr James Thornton of GEO Mountains, co-host of the session, explained, mountains provide a flow of ecosystem services; water provision is just one of them, but it is of critical importance. “The mountains are crucial for this, due to the orographic enhancement of precipitation.” The shape and topography of mountains (their orography), forces moist air upwards into cooler air at higher elevations – an effect called ‘orographic uplift’ – so that vapour held in the air condenses into water. 

So as moisture-laden air sweeps in from the warm Indian Ocean to the east of us, it encounters the upward thrust of the long Drakensberg chain of mountains, from the Eastern Cape through Lesotho and KwaZulu-Natal and on, up to the Wolksberg Mountains in Limpopo. The upward movement of the air into colder regions triggers precipitation – rain, mist, sometimes snow.

And that moisture, falling on the soil and rocks in cool mountain air, is also less likely to evaporate and return rapidly to the atmosphere, as it might do on the coastal plains and lowlands.

The result? The most obvious consequence is waterfalls glittering in the mountain cliffs and swollen streams rushing down the slopes. Look at maps and you’ll see rivers springing from mountain sources everywhere in the world, like the Tugela heading east and the Orange flowing west from the Drakensberg in South Africa and Lesotho, or the Ganges and Indus rising in the Himalayas and the Rhine and Rhône rising in the Alps.  

Mountain water also seeps into the ground, making its way through soil and rocks and recharging the groundwater within and beyond the mountains and their foothills. This recharge of the water table from high up in the mountains also contributes to streams and rivers that supply so much of our water needs, scientists have shown.  

Mountain water in Gauteng


Gauteng residents are well aware of the role of the Vaal River in the Vaal Water Supply System, but do we understand just how much of our water originates in the Drakensberg? According to the Water Research Commission “transfers from the Maloti Drakensberg (34.4%) and the Northern Drakensberg SWSA (18.9%)” are critical to our water supply. That’s a little more than half our water in Gauteng coming from the Drakensberg.

Engelbrecht and his co-authors wrote a few years ago: “Except for the Southern Cape, the Drakensberg is the single most important source of water in Southern Africa and supplies regions where the bulk of the population resides.” (The Drakensberg Escarpment as the Great Supplier of Water to South Africa, S.J. Taylor, et al, in Developments in Earth Surface Processes Volume 21, Mountain Ice and Water, Investigations of the Hydrologic Cycle in Alpine Environments.) But, they added, due to population growth and other pressures, “In South Africa, it is now expected that demand for water will exceed supply by 2025 if nothing is done to supplement current water resources.”

That in itself is reason enough to focus on monitoring our mountains, and to support scientists observing and gathering data there. But add that to Professor Engelbrecht’s prediction that “multiyear El Nino-type droughts may plausibly occur from the mid-century (2030-2060) onwards” due to the climate change crisis, and it’s clear that we desperately need to understand the detail of how our mountains provide us with water; we urgently need to understand what is changing in the mountains.

Research matters

The ongoing and rapid changes we’re seeing in these very sensitive environments, from changing precipitation patterns, to changing land-use, to increases in population, is why we really need to “monitor and track these changes, to understand the biophysical processes and their interaction with society, and to be able to better estimate the chance, for instance, of future extreme droughts on a more local scale so we can develop measures for mitigation and adaptation,” said Dr Thornton. Better management of upstream water resources – such as the massive ‘water tower’ in the Drakensberg and elsewhere – is one tactic we should be vigorously pursuing.

There is a paucity of data about our precious mountainous areas across the world, but especially in Africa, and one of the messages of this workshop and of the conference as a whole was the importance of not just doing the monitoring and gathering of data, but making it readily accessible to all. 

Dr Susan Janse van Rensburg (of the South African Environment Observation Network or SAEON, a national facility of the National Research Foundation) spoke about the in situ environmental monitoring that is being done in important mountain areas, including Cathedral Peak, the heart of the Central Drakensberg where the conference was being held. She introduced SAEON’s new Data Portal for researchers to access and share data about mountains – and not just in South Africa, but across the whole continent. 

Omar Seidu gave a presentation on an initiative called Digital Earth Africa which collates and curates satellite data – including data on mountains. And GEO Mountains itself runs inventories which “seek to identify, link up, and make accessible existing data and information resources across the world’s mountains”.

“We’re trying to make it straightforward for researchers on the ground to make their datasets available to anybody if they choose to do so,” said Dr Thornton.

Research, observations and data-gathering on the ground (and from satellites) is the foundation for intelligent analysis, which results in solid evidence that can guide policymakers and the public to make the best choices. Mountains, our water towers, have perhaps not been enough of a focus for society in the past; information about their vital role in something as basic as water provision, and better understanding of the processes that furnish us with water, will surely help us to both mitigate and adapt to a future in which water scarcity looms so large.

News Archive

Artikel in Die Burger: Steeds is daar die kans vir heling deur Dr Franklin Sonn
2008-04-07

Steeds is daar die kans vir heling

Dr Franklin Sonn - Kanselier van die Universiteit van die Vrystaat en ’n oud-ambassadeur.


TOE gene-navorsers uiteindelik die menslike genoom georden het, is bevind dat menslike wesens inderdaad slegs in minder as 2 % onderling verskil en andersins ooreenstem.

Dít is die goeie nuus.

In die loop van die mens se ontwikkelingsgang en in die proses van ons sosiale organisering is godsdiens-, taal- en kultuurpatrone ontwikkel wat gelei het tot territorium-afbakening en volksvorming waaruit ’n hele geskiedenis van haat, nyd en bloedvergieting ontstaan het het wat ondanks die hoë peil van die beskawing wat die postmoderne mens bereik het, steeds voortwoed.

Dít is die slegte nuus.

Gebeure op die kampus van die Universiteit van die Vrystaat (UV) het ons op onnoemlik tragiese wyse herinner aan ons menslike mislukking dat ons – ondanks die oorheersende ooreenkomste tussen ons – ons liewer op grond van die bykans een persent onderlinge verskil vergrype pleeg wat selfs by diere ondenkbaar is. Dat dit boonop op die kampus van ’n universiteit gebeur, is des te ontstellender.

Dit strek ons universiteit egter tot eer dat die verwagte strafstappe onmiddellik gedoen is en dat geen poging aangewend is om selfverskonend verduidelikings te gee of die kombers oor die kop te trek nie.

IN ’n breër konteks wys prof. Hermann Giliomee tereg daarop dat die tydskrif The Economist ’n opname van Markinor gepubliseer het wat aantoon dat meerderhede in al die gemeenskappe te kenne gee dat rasseverhoudings sedert die koms van die demokrasie verbeter het.

Die afleiding daarvan is dat Suid-Afrika in al sy dimensies op die regte pad is en dat ons in die hoop op ’n beter toekoms vir ons almal voortleef. Die nasionale projek om godsdiens, taal en verskille te eerbiedig maar terselfdertyd ’n heterogene tapisserie van eenheid as nasie te bou is die meeste van ons se erns. Ondanks die terugslag is die universiteit verbind tot hierdie toekomsvisie van transformasie wat herhaaldelik leidinggewend deur die rektor, prof. Frederick Fourie, sowel as sy voorganger, prof. Stef Coetzee, uitgespel is.

Vir die UV gaan dit daarom om die pad van insluiting en eenheid diepgaande te bestuur sodat wit en swart die universiteit as tuiste vir almal sien en ervaar en om die idee van verdringing van een groep deur die ander te vermy of selfs te voorkom dat die toestand geskep word dat een groep in die proses op die vlug slaan. Ons is verbind tot die skepping van ’n nierassige universiteit en nie die toestand dat wittes buite woon en swartes binne of andersom nie.


Ons koester die begrip van medemenslikheid en agting vir ons almal se gelyke menswaardigheid op grond van ons oorheersende menslike ooreenkomste en gedeelde waardes. Ons staan rassisme teen, of dit nou van wit of van swart kom. Ons wil nie aan die eenkant versoening predik maar in waansinnige onderlinge verdeeldheid en agterdog voortleef nie. Almal moet die wonder beleef van die moontlikheid dat ons een kan wees.

Ons waardeer dit opreg dat daar van die kant van ons minister Naledi Pandor paslike veroordeling van die rassevoorval uitgespreek is, maar dat sy onmiddellik die fokus geplaas het op die geleenthede wat die geval vir al ons kampusse maar ook vir ons land bied.

Eweneens ervaar ons die reaksie van die rektore van nasionale universiteite as aandoenlik positief waar die vanselfsprekende veroordeling gepaardgegaan het met die oorheersende geneigdheid om as leiers van meer rassige kampusse intellektuele leiding te probeer gee in die bepaling van waar ons land staan in die hantering van rassisme, ons erfsonde.

Ons is maar alte bewus daarvan dat ons ongelukkige geskiedenis van kolonialisme en apartheid nog vars in die geheue is. In ons euforie oor die koms van die demokrasie, wat gegrond is op ons grondwetlike verklaring van ons eenheid, was ons nietemin miskien naïef om te dink dat ons in werklikheid nou een is. Dit was bloot die aanhef. Jody Kollapen van die Suid-Afrikaanse Menseregtekommissie het iets beet wanneer hy aanvoer dat ons wel versoening omhels het, maar naïef gedink het dat solank ons die konsep op ons lippe neem, dit alles sal regmaak. Ons stem saam dat daar inderdaad steeds baie werk te doen is.

Ons wil te maklik die omvang van die taak om ’n nierassige nasie te bou geringskat. Ons misken heel dikwels die inherente gebrek aan kapasiteit by mense om op hul Godgegewe ooreenkomste te fokus. Dit lyk asof mense veel meer geneig is om verskille, gewaand of eg, te beklemtoon. Dit is ’n deel van ons menslikheid. Daar is ’n ontstentenis van leiding van byvoorbeeld ons kerk. Die kerk verkondig met heilige preweling ons eenheid in Christus, maar verdedig onmiddellik daarna dawerend verdeeldheid in die kerk. Ons pas regstelling in die werkplek toe sonder om werklik aandag te gee aan en bronne beskikbaar te stel vir die hantering van geregverdigde swart woede en sonder om begryplike aanmatiging en meerderwaardigheid te versoen met ewe begryplike wit verydeling en vervreemding.

Ons ag diversiteit as ’n gegewe sonder om genoegsame werk daarvan te maak om die rykheid van ons heterogeniteit in te bou in die nierassige eenheidstaat wat ons voorsien. Ons begaan ook die fout om die erfsonde van rassisme as net ’n Suid-Afrikaanse fenomeen te eien en is geskok as ons opmerk hoe diep die kloof tussen groepe in Amerika steeds lê.

SENATOR BARACK OBAMA se toespraak in Philadelphia spreek tot die hart van die kwessie oor hoe moeilik dit is om medemenslik te wees en hoe ons sukkel om ons in ander skoene te plaas en so eenheid te bou.

Ons vergeet so maklik dat ons versugting na vrede nêrens sal kom as ons nie die aandrang verstaan dat niemand gevra word om af te skuif nie, maar dat mense bloot gevra word om op te skuif sodat almal sitplek kan kry sodat ons sodoende mekaar se menswaardigheid kan voel en verstaan. Ons almal het gelyke aanspraak op Suid-Afrikanerskap. Niemand het die reg om meerderwaardig te voel nie. Ons mag ook nie ruimte skenk aan die geboorte of oplewing van ’n nuwe veronderstelling dat gemeensaamheid gebou kan word deur rassevernedering aan die een kant en rassevergelding aan die ander kant nie. Ons in Suid-Afrika het ’n hoë prys betaal vir die beoefening asook die verdraagsaamheid. Ons moet enige vorm van rassehegemonie teenstaan.

Hoe erg die provokasie ook al by swart mense kan wees wanneer ons rassevergelding soek, ons mag dit nooit weer verdra nie. Aan die ander kant is dit ewe gevaarlik dat ons nasionale geesdrif vir vergifnis en versoening deur wit mense geag word as ’n geleentheid om terug te val in gemaksones van meerderwaardigheid en toe-eiening Ons is dit aan ons toekoms verskuldig om hierdie tendense onmiddellik raak te sien en te besweer. Dit verg dapper leierskap. Ons universiteit het rede om trots te wees op ons prestasies om groter oopheid en toeganklikheid te skep. Die afgelope 5 jaar het ons 61 studente uit lande soos die Soedan, Ethiopië, Kameroen, Botswana en Lesotho gedoktoreer. Boonop het 6 studente uit lande soos Korea en Indië by ons doktorsgrade verwerf en 11 uit lande soos Amerika en Duitsland. Dit is ons trots.

Ons aan die UV is dit aan ons land maar ook aan onsself verskuldig om nederig te bly en, waar nodig, ons hand diep in eie boesem te steek, maar terselfdertyd te beklemtoon dat ons nie gedefinieer wil word deur insidentele vergrype van ’n klein groep misleide studente nie – hoe erg hul optrede ook al is. Ons reken daarmee af, maar ons wil graag onsself erken as deelgenote aan die erfenis van die nasionale sonde van rassisme, maar ’n universiteit wat transformasie aktief nastreef. Ons is trots op ons oopheid en wat daaruit voortspruit. Op die oomblik is ons onsosiale tradisie van herkoms Afrikaans en Sotho en is ons daarop ingestel om, waar doenlik en waar dit vereis word, Engels as internasionale taal in te bou in ons pogings om mekaar te vind eerder om ons trotse kultuur tradisies te vergeet.

DIE raad, die senaat, die rektor, die personeel van die universiteit wil saam met studente en werkers opnuut geleenthede soek om in gesprek met mekaar te bly. Ons wil saam opgewonde bly oor die moontlikheid van heling, groei en transformasie wat die onlangse insident vir ons geskep het.

Artikel in Die Burger, Saterdag 22 Maart 2008

We use cookies to make interactions with our websites and services easy and meaningful. To better understand how they are used, read more about the UFS cookie policy. By continuing to use this site you are giving us your consent to do this.

Accept