Latest News Archive

Please select Category, Year, and then Month to display items
Previous Archive
10 May 2024 Photo Supplied
Dr Harlan Cloete
Dr Harlan Cloete is a research fellow in the Department of Public Administration and Management at the University of the Free State.

Opinion article by Dr Harlan Cloete, Department of Public Administration and Management, University of the Free State (UFS).


I know that there is great hype around the upcoming national and provincial elections on 29 May, some going as far as calling this our second 1994 – I get that. But I think that we might be making too much of this and forget that what counts is what takes place between elections. For some reason, we seem to think that voting is enough to bring about change, and we can then sit back as citizens and not wait for services to be delivered to us. Or we think that the coalition government will be the saviour. That we have left it to politicians to decide our fate and we simply capitulate to their whims is beyond me. Sometimes I even hear the argument from academics that ‘I do not vote because it will legitimise the current corrupt system’, or ‘I want nothing to do with politics’ – yet politics has everything to do with you, every day.

Performance of municipalities

South Africa is blessed with a three-tier democracy. Constitutional democracy spells out the Bill of Rights and the governance framework. Representative democracy allows the space to elect political leaders through the ballot, and finally participatory democracy calls for active participation between elections. Locally, this is expressed in the co-creation of an integrated development plan with communities and ward committees – real grassroots governance. However, this process has not been without fault, with many officials simply using this process as a tick-box exercise that makes a mockery of genuine participation that would bring dignity to contested spaces.  What is worse is the performance of our municipalities. Let us take the Free State province as an example. As reported by the Department of Cooperative Development, all 23 municipalities in the Free State are deemed dysfunctional. Consequently, it is no wonder that not a single municipality has managed to attain a clean audit from the Auditor General in the past decade. Ratings Afrika earlier reported that the financial situation of the Mangaung Municipality is so dire that it is struggling to pay its suppliers on time; the capital was also rated the worst metropolitan performer in the Good Governance Africa rating for 2023.This is an inditement on the entire local governance system.

Active citizenship

The National Development Plan identifies active citizenship as the key ingredient to ensure that this democracy works. Eve Ensler reminds us that an activist is someone who cannot but help fight for something. That person is usually not motivated by a need for power, money, or fame but is in fact driven slightly mad by some injustice, some cruelty, some unfairness, so much so that he or she is compelled by some internal moral engine to act or make it better.  Through my Great Governance ZA podcast, I found that there is no shortage of active citizens in our country. Over the past three years, I have conversed with more than 100 passionate people. In Bloemfontein, I crossed paths with Boeta Swart – his organisation Anchor of Hope gets the job done; in the Winnie Madikizela municipality, ethical leader Luvuyo Mahlaka runs a tight ship; and youth development champion and author, Frank Julie, generously shares his gifts and talents throughout the land.  There are so many untold stories.

Activists – need I remind you – are not just active during elections but work passionately in concert with others to make the world a better place. The 2024 elections are important, yes, but the watershed election will be the 2026 local government elections when we will elect new ward councillors and ward committees. And coalitions are here to stay, it is a natural consequence of the electoral system, says Prof Jaap de Visser of the Dullah Omar Institute. The Sustainable Development Plan – specifically goal 16 – speak to peace and justice and strong institutions through partnerships (goal 17). Our future is partnerships – coalitions of people with the right heads, hearts, and eager hands. And yes, sometimes we will be tested and called to work with people that we do not like, agree with, or trust as Adam Kahane puts it. But that should not deter us. Democracy is difficult work, a contact sport.

Make an even greater impact

Voting or participation in elections is a first step, but I am afraid this is not enough. As an academic community specifically, we must use our privileged position in society to make an even greater impact, as advocated by the late Prof Bongani Mayosi, who argues that what matters most is service to society.

The National Development Plan concludes that a comprehensive, coordinated, multi-sectoral approach to development is required. Such an approach must include partnerships between civil society, the private sector, government, and academia. To make this coalition work will require buckets of good(will) and activism. We are on the brink of the new. God helps us as we do and dare.

*Dr Harlan Cloete is a pracademic and research fellow in the Centre for Gender and Africa Studies at the University of the Free State. He is the founder of the Great Governance ZA podcast and founder member of community radio KC107.7 in Paarl in 1996.

More information

• For expert commentary on the 2024 national and provincial elections, please contact the following UFS experts:


Click to view documentClick here for more institutional experts covering various topics.

News Archive

Artikel in Die Burger: Steeds is daar die kans vir heling deur Dr Franklin Sonn
2008-04-07

Steeds is daar die kans vir heling

Dr Franklin Sonn - Kanselier van die Universiteit van die Vrystaat en ’n oud-ambassadeur.


TOE gene-navorsers uiteindelik die menslike genoom georden het, is bevind dat menslike wesens inderdaad slegs in minder as 2 % onderling verskil en andersins ooreenstem.

Dít is die goeie nuus.

In die loop van die mens se ontwikkelingsgang en in die proses van ons sosiale organisering is godsdiens-, taal- en kultuurpatrone ontwikkel wat gelei het tot territorium-afbakening en volksvorming waaruit ’n hele geskiedenis van haat, nyd en bloedvergieting ontstaan het het wat ondanks die hoë peil van die beskawing wat die postmoderne mens bereik het, steeds voortwoed.

Dít is die slegte nuus.

Gebeure op die kampus van die Universiteit van die Vrystaat (UV) het ons op onnoemlik tragiese wyse herinner aan ons menslike mislukking dat ons – ondanks die oorheersende ooreenkomste tussen ons – ons liewer op grond van die bykans een persent onderlinge verskil vergrype pleeg wat selfs by diere ondenkbaar is. Dat dit boonop op die kampus van ’n universiteit gebeur, is des te ontstellender.

Dit strek ons universiteit egter tot eer dat die verwagte strafstappe onmiddellik gedoen is en dat geen poging aangewend is om selfverskonend verduidelikings te gee of die kombers oor die kop te trek nie.

IN ’n breër konteks wys prof. Hermann Giliomee tereg daarop dat die tydskrif The Economist ’n opname van Markinor gepubliseer het wat aantoon dat meerderhede in al die gemeenskappe te kenne gee dat rasseverhoudings sedert die koms van die demokrasie verbeter het.

Die afleiding daarvan is dat Suid-Afrika in al sy dimensies op die regte pad is en dat ons in die hoop op ’n beter toekoms vir ons almal voortleef. Die nasionale projek om godsdiens, taal en verskille te eerbiedig maar terselfdertyd ’n heterogene tapisserie van eenheid as nasie te bou is die meeste van ons se erns. Ondanks die terugslag is die universiteit verbind tot hierdie toekomsvisie van transformasie wat herhaaldelik leidinggewend deur die rektor, prof. Frederick Fourie, sowel as sy voorganger, prof. Stef Coetzee, uitgespel is.

Vir die UV gaan dit daarom om die pad van insluiting en eenheid diepgaande te bestuur sodat wit en swart die universiteit as tuiste vir almal sien en ervaar en om die idee van verdringing van een groep deur die ander te vermy of selfs te voorkom dat die toestand geskep word dat een groep in die proses op die vlug slaan. Ons is verbind tot die skepping van ’n nierassige universiteit en nie die toestand dat wittes buite woon en swartes binne of andersom nie.


Ons koester die begrip van medemenslikheid en agting vir ons almal se gelyke menswaardigheid op grond van ons oorheersende menslike ooreenkomste en gedeelde waardes. Ons staan rassisme teen, of dit nou van wit of van swart kom. Ons wil nie aan die eenkant versoening predik maar in waansinnige onderlinge verdeeldheid en agterdog voortleef nie. Almal moet die wonder beleef van die moontlikheid dat ons een kan wees.

Ons waardeer dit opreg dat daar van die kant van ons minister Naledi Pandor paslike veroordeling van die rassevoorval uitgespreek is, maar dat sy onmiddellik die fokus geplaas het op die geleenthede wat die geval vir al ons kampusse maar ook vir ons land bied.

Eweneens ervaar ons die reaksie van die rektore van nasionale universiteite as aandoenlik positief waar die vanselfsprekende veroordeling gepaardgegaan het met die oorheersende geneigdheid om as leiers van meer rassige kampusse intellektuele leiding te probeer gee in die bepaling van waar ons land staan in die hantering van rassisme, ons erfsonde.

Ons is maar alte bewus daarvan dat ons ongelukkige geskiedenis van kolonialisme en apartheid nog vars in die geheue is. In ons euforie oor die koms van die demokrasie, wat gegrond is op ons grondwetlike verklaring van ons eenheid, was ons nietemin miskien naïef om te dink dat ons in werklikheid nou een is. Dit was bloot die aanhef. Jody Kollapen van die Suid-Afrikaanse Menseregtekommissie het iets beet wanneer hy aanvoer dat ons wel versoening omhels het, maar naïef gedink het dat solank ons die konsep op ons lippe neem, dit alles sal regmaak. Ons stem saam dat daar inderdaad steeds baie werk te doen is.

Ons wil te maklik die omvang van die taak om ’n nierassige nasie te bou geringskat. Ons misken heel dikwels die inherente gebrek aan kapasiteit by mense om op hul Godgegewe ooreenkomste te fokus. Dit lyk asof mense veel meer geneig is om verskille, gewaand of eg, te beklemtoon. Dit is ’n deel van ons menslikheid. Daar is ’n ontstentenis van leiding van byvoorbeeld ons kerk. Die kerk verkondig met heilige preweling ons eenheid in Christus, maar verdedig onmiddellik daarna dawerend verdeeldheid in die kerk. Ons pas regstelling in die werkplek toe sonder om werklik aandag te gee aan en bronne beskikbaar te stel vir die hantering van geregverdigde swart woede en sonder om begryplike aanmatiging en meerderwaardigheid te versoen met ewe begryplike wit verydeling en vervreemding.

Ons ag diversiteit as ’n gegewe sonder om genoegsame werk daarvan te maak om die rykheid van ons heterogeniteit in te bou in die nierassige eenheidstaat wat ons voorsien. Ons begaan ook die fout om die erfsonde van rassisme as net ’n Suid-Afrikaanse fenomeen te eien en is geskok as ons opmerk hoe diep die kloof tussen groepe in Amerika steeds lê.

SENATOR BARACK OBAMA se toespraak in Philadelphia spreek tot die hart van die kwessie oor hoe moeilik dit is om medemenslik te wees en hoe ons sukkel om ons in ander skoene te plaas en so eenheid te bou.

Ons vergeet so maklik dat ons versugting na vrede nêrens sal kom as ons nie die aandrang verstaan dat niemand gevra word om af te skuif nie, maar dat mense bloot gevra word om op te skuif sodat almal sitplek kan kry sodat ons sodoende mekaar se menswaardigheid kan voel en verstaan. Ons almal het gelyke aanspraak op Suid-Afrikanerskap. Niemand het die reg om meerderwaardig te voel nie. Ons mag ook nie ruimte skenk aan die geboorte of oplewing van ’n nuwe veronderstelling dat gemeensaamheid gebou kan word deur rassevernedering aan die een kant en rassevergelding aan die ander kant nie. Ons in Suid-Afrika het ’n hoë prys betaal vir die beoefening asook die verdraagsaamheid. Ons moet enige vorm van rassehegemonie teenstaan.

Hoe erg die provokasie ook al by swart mense kan wees wanneer ons rassevergelding soek, ons mag dit nooit weer verdra nie. Aan die ander kant is dit ewe gevaarlik dat ons nasionale geesdrif vir vergifnis en versoening deur wit mense geag word as ’n geleentheid om terug te val in gemaksones van meerderwaardigheid en toe-eiening Ons is dit aan ons toekoms verskuldig om hierdie tendense onmiddellik raak te sien en te besweer. Dit verg dapper leierskap. Ons universiteit het rede om trots te wees op ons prestasies om groter oopheid en toeganklikheid te skep. Die afgelope 5 jaar het ons 61 studente uit lande soos die Soedan, Ethiopië, Kameroen, Botswana en Lesotho gedoktoreer. Boonop het 6 studente uit lande soos Korea en Indië by ons doktorsgrade verwerf en 11 uit lande soos Amerika en Duitsland. Dit is ons trots.

Ons aan die UV is dit aan ons land maar ook aan onsself verskuldig om nederig te bly en, waar nodig, ons hand diep in eie boesem te steek, maar terselfdertyd te beklemtoon dat ons nie gedefinieer wil word deur insidentele vergrype van ’n klein groep misleide studente nie – hoe erg hul optrede ook al is. Ons reken daarmee af, maar ons wil graag onsself erken as deelgenote aan die erfenis van die nasionale sonde van rassisme, maar ’n universiteit wat transformasie aktief nastreef. Ons is trots op ons oopheid en wat daaruit voortspruit. Op die oomblik is ons onsosiale tradisie van herkoms Afrikaans en Sotho en is ons daarop ingestel om, waar doenlik en waar dit vereis word, Engels as internasionale taal in te bou in ons pogings om mekaar te vind eerder om ons trotse kultuur tradisies te vergeet.

DIE raad, die senaat, die rektor, die personeel van die universiteit wil saam met studente en werkers opnuut geleenthede soek om in gesprek met mekaar te bly. Ons wil saam opgewonde bly oor die moontlikheid van heling, groei en transformasie wat die onlangse insident vir ons geskep het.

Artikel in Die Burger, Saterdag 22 Maart 2008

We use cookies to make interactions with our websites and services easy and meaningful. To better understand how they are used, read more about the UFS cookie policy. By continuing to use this site you are giving us your consent to do this.

Accept