Latest News Archive

Please select Category, Year, and then Month to display items
Previous Archive
03 March 2025 Photo Supplied
Dr Harlan Cloete
Dr Harlan Cloete is an engaged scholar and research fellow in the Centre for Gender and Africa Studies at the UFS.

Opinion article by Dr Harlan Cloete, Centre for Gender and Africa Studies, University of the Free State.
 President Cyril Ramaphosa delivered the State of the Nation Address (SONA) as the first president without an ANC majority in Parliament. He addressed several critical issues, committing his Government of National Unity (GNU) departments to take decisive action to tackle the persistent challenges of unemployment, poverty, and inequality. The strategy involves prioritising inclusive growth, job creation, poverty alleviation, and building a capable, ethical, and developmental state. Additionally, the president emphasised the need for national dialogue and pledged to reform local governance through a review of the 1998 White Paper on Local Government.

The current White Paper defines developmental local government as a system committed to working with citizens and community groups to find sustainable ways to meet social, economic, and material needs while enhancing the quality of life. It emphasises targeting marginalised and excluded groups within communities, such as women, people with disabilities, and those living in extreme poverty. Highlighting the central role of local government, South African Local Government Association (Salga) president Bheki Stofile noted that local governments are responsible for delivering 46% of public services, including water supply, electricity, sanitation, and refuse removal, yet receive only 10% of national revenue. At the same time, municipalities have accumulated a staggering total debt of R386.5 billion and owe creditors R117.5 billion.

To say that local government is in crisis would be an understatement. The 30-year government review reveals that economic, political, spatial, and institutional disparities hinder municipalities’ ability to deliver services. An estimated 29% of municipalities are on the verge of operational collapse, pointing to systemic dysfunction rooted in governance failures and limited capacity. Research conducted by the Centre for Gender and Africa Studies at the University of the Free State in partnership with the Local Government Seta over the past three years confirms the poor state of knowledge management, the lack of evidence-based human resource development practices, persistent barriers facing women in local government, and challenges in implementing the Municipal Staff Regulations. Simply increasing fiscal allocations to local government without addressing the root causes of these failures would be like pouring money down the drain.

The case for local dialogues

Any conversation about building a capable state must begin with functional, ethical, and developmental local governance. This requires shifting from a national dialogue to local dialogues that can feed into a national dialogue. For the past 25 years, local governments have produced five-year Integrated Development Plans (IDPs) in partnership with communities, yet the outcomes have been disappointing. We have failed to transform data into actionable knowledge that can tackle challenges in a participatory manner. The marginalised and poor have become passive spectators in a system meant to empower them. They lack agency and have lost confidence in local government and the ward committee system, which was designed to be the functional backbone of participatory democracy. Meanwhile, the middle class, equipped with agency and resources, has become increasingly disengaged. What we are witnessing is a form of “wicked compliance” — a tick-box approach to democracy that echoes the late Malcolm X’s critique: “We do not have a democracy... we have hypocrisy.”

To move beyond this, the local government review must be accompanied by local dialogues, led by community members, businesses, academia, and local government, as envisioned in the National Development Plan (NDP). However, these dialogues should not be led by local government but rather by the collective. This represents a shift from traditional government (top-down) to governance (co-created), as advocated by sociologist Francois Theron. Such co-created spaces allow communities to craft pragmatic future visions and strategise from the future backward. These dialogues should encourage genuine and innovative conversations about the future, positioning local government as a co-creator and collaborator, rather than simply another participant in a talk shop.

Framework for future-focused local dialogues

A future-focused local dialogue should be addressed using the Governance 5iQ framework that asks five fundamental governance questions:

1. Why do we do what we do? (Vision)
2. How do we do what we do? (Mission)
3. How do we know we are on track? (Monitoring and Evaluation)
4. What do we do if we are not on track? (Consequence Management)

5. How do we lead and learn? (Knowledge Management)

For local governance to be effective, policies must be implemented by committed, competent, and caring individuals. Additionally, policies should be reviewed to assess whether they create opportunities for the poor and the youth. If local economic development is to succeed, then supply chain processes must be aligned with developmental objectives. A valuable case study is Daleel Jacobs, Supply Chain Manager at Stellenbosch Municipality, whose master’s thesis demonstrates innovative ways to fulfil the spirit of the law while delivering tangible outcomes.

Addressing political interference and embracing digital transformation

Research conducted across 32 municipalities in all nine provinces reveals that political interference is a significant barrier to effective implementation. Politicians are frequently accused of meddling, overstepping their boundaries, and lacking both insight and foresight. As coalitions become more common post-2026 elections, political parties must adopt transparent candidate-vetting processes. The Coalition Bill could provide much-needed stability by introducing an executive committee system where power is proportionally distributed in the absence of a majority party. Moreover, local governments must leverage digital transformation. In August 2024, the government launched the National Artificial Intelligence Policy Framework. Local governments should harness AI tools to enhance efficiency and effectiveness. Following the example of the University of Kehl in Germany, which introduced a degree in Digital Public Management five years ago, South African institutions should also prepare the next generation of public managers for a digital future.

Leading into the future

South Africa's vibrant democracy is mirrored by the volatility, uncertainty, complexity, and ambiguity that characterise local governance. Leaders are tasked with bringing clarity and certainty, eliminating contradictions, and fostering a compelling vision of the future. However, crafting a vision is not enough; we must actively work towards and embody this preferred future.

The president may deliver the SONA, but the true state of the nation depends on all of us. By prioritising local dialogues and a collaborative governance model, we can lay the foundation for sustainable local governance that truly serves the people.

News Archive

Artikel in Die Burger: Steeds is daar die kans vir heling deur Dr Franklin Sonn
2008-04-07

Steeds is daar die kans vir heling

Dr Franklin Sonn - Kanselier van die Universiteit van die Vrystaat en ’n oud-ambassadeur.


TOE gene-navorsers uiteindelik die menslike genoom georden het, is bevind dat menslike wesens inderdaad slegs in minder as 2 % onderling verskil en andersins ooreenstem.

Dít is die goeie nuus.

In die loop van die mens se ontwikkelingsgang en in die proses van ons sosiale organisering is godsdiens-, taal- en kultuurpatrone ontwikkel wat gelei het tot territorium-afbakening en volksvorming waaruit ’n hele geskiedenis van haat, nyd en bloedvergieting ontstaan het het wat ondanks die hoë peil van die beskawing wat die postmoderne mens bereik het, steeds voortwoed.

Dít is die slegte nuus.

Gebeure op die kampus van die Universiteit van die Vrystaat (UV) het ons op onnoemlik tragiese wyse herinner aan ons menslike mislukking dat ons – ondanks die oorheersende ooreenkomste tussen ons – ons liewer op grond van die bykans een persent onderlinge verskil vergrype pleeg wat selfs by diere ondenkbaar is. Dat dit boonop op die kampus van ’n universiteit gebeur, is des te ontstellender.

Dit strek ons universiteit egter tot eer dat die verwagte strafstappe onmiddellik gedoen is en dat geen poging aangewend is om selfverskonend verduidelikings te gee of die kombers oor die kop te trek nie.

IN ’n breër konteks wys prof. Hermann Giliomee tereg daarop dat die tydskrif The Economist ’n opname van Markinor gepubliseer het wat aantoon dat meerderhede in al die gemeenskappe te kenne gee dat rasseverhoudings sedert die koms van die demokrasie verbeter het.

Die afleiding daarvan is dat Suid-Afrika in al sy dimensies op die regte pad is en dat ons in die hoop op ’n beter toekoms vir ons almal voortleef. Die nasionale projek om godsdiens, taal en verskille te eerbiedig maar terselfdertyd ’n heterogene tapisserie van eenheid as nasie te bou is die meeste van ons se erns. Ondanks die terugslag is die universiteit verbind tot hierdie toekomsvisie van transformasie wat herhaaldelik leidinggewend deur die rektor, prof. Frederick Fourie, sowel as sy voorganger, prof. Stef Coetzee, uitgespel is.

Vir die UV gaan dit daarom om die pad van insluiting en eenheid diepgaande te bestuur sodat wit en swart die universiteit as tuiste vir almal sien en ervaar en om die idee van verdringing van een groep deur die ander te vermy of selfs te voorkom dat die toestand geskep word dat een groep in die proses op die vlug slaan. Ons is verbind tot die skepping van ’n nierassige universiteit en nie die toestand dat wittes buite woon en swartes binne of andersom nie.


Ons koester die begrip van medemenslikheid en agting vir ons almal se gelyke menswaardigheid op grond van ons oorheersende menslike ooreenkomste en gedeelde waardes. Ons staan rassisme teen, of dit nou van wit of van swart kom. Ons wil nie aan die eenkant versoening predik maar in waansinnige onderlinge verdeeldheid en agterdog voortleef nie. Almal moet die wonder beleef van die moontlikheid dat ons een kan wees.

Ons waardeer dit opreg dat daar van die kant van ons minister Naledi Pandor paslike veroordeling van die rassevoorval uitgespreek is, maar dat sy onmiddellik die fokus geplaas het op die geleenthede wat die geval vir al ons kampusse maar ook vir ons land bied.

Eweneens ervaar ons die reaksie van die rektore van nasionale universiteite as aandoenlik positief waar die vanselfsprekende veroordeling gepaardgegaan het met die oorheersende geneigdheid om as leiers van meer rassige kampusse intellektuele leiding te probeer gee in die bepaling van waar ons land staan in die hantering van rassisme, ons erfsonde.

Ons is maar alte bewus daarvan dat ons ongelukkige geskiedenis van kolonialisme en apartheid nog vars in die geheue is. In ons euforie oor die koms van die demokrasie, wat gegrond is op ons grondwetlike verklaring van ons eenheid, was ons nietemin miskien naïef om te dink dat ons in werklikheid nou een is. Dit was bloot die aanhef. Jody Kollapen van die Suid-Afrikaanse Menseregtekommissie het iets beet wanneer hy aanvoer dat ons wel versoening omhels het, maar naïef gedink het dat solank ons die konsep op ons lippe neem, dit alles sal regmaak. Ons stem saam dat daar inderdaad steeds baie werk te doen is.

Ons wil te maklik die omvang van die taak om ’n nierassige nasie te bou geringskat. Ons misken heel dikwels die inherente gebrek aan kapasiteit by mense om op hul Godgegewe ooreenkomste te fokus. Dit lyk asof mense veel meer geneig is om verskille, gewaand of eg, te beklemtoon. Dit is ’n deel van ons menslikheid. Daar is ’n ontstentenis van leiding van byvoorbeeld ons kerk. Die kerk verkondig met heilige preweling ons eenheid in Christus, maar verdedig onmiddellik daarna dawerend verdeeldheid in die kerk. Ons pas regstelling in die werkplek toe sonder om werklik aandag te gee aan en bronne beskikbaar te stel vir die hantering van geregverdigde swart woede en sonder om begryplike aanmatiging en meerderwaardigheid te versoen met ewe begryplike wit verydeling en vervreemding.

Ons ag diversiteit as ’n gegewe sonder om genoegsame werk daarvan te maak om die rykheid van ons heterogeniteit in te bou in die nierassige eenheidstaat wat ons voorsien. Ons begaan ook die fout om die erfsonde van rassisme as net ’n Suid-Afrikaanse fenomeen te eien en is geskok as ons opmerk hoe diep die kloof tussen groepe in Amerika steeds lê.

SENATOR BARACK OBAMA se toespraak in Philadelphia spreek tot die hart van die kwessie oor hoe moeilik dit is om medemenslik te wees en hoe ons sukkel om ons in ander skoene te plaas en so eenheid te bou.

Ons vergeet so maklik dat ons versugting na vrede nêrens sal kom as ons nie die aandrang verstaan dat niemand gevra word om af te skuif nie, maar dat mense bloot gevra word om op te skuif sodat almal sitplek kan kry sodat ons sodoende mekaar se menswaardigheid kan voel en verstaan. Ons almal het gelyke aanspraak op Suid-Afrikanerskap. Niemand het die reg om meerderwaardig te voel nie. Ons mag ook nie ruimte skenk aan die geboorte of oplewing van ’n nuwe veronderstelling dat gemeensaamheid gebou kan word deur rassevernedering aan die een kant en rassevergelding aan die ander kant nie. Ons in Suid-Afrika het ’n hoë prys betaal vir die beoefening asook die verdraagsaamheid. Ons moet enige vorm van rassehegemonie teenstaan.

Hoe erg die provokasie ook al by swart mense kan wees wanneer ons rassevergelding soek, ons mag dit nooit weer verdra nie. Aan die ander kant is dit ewe gevaarlik dat ons nasionale geesdrif vir vergifnis en versoening deur wit mense geag word as ’n geleentheid om terug te val in gemaksones van meerderwaardigheid en toe-eiening Ons is dit aan ons toekoms verskuldig om hierdie tendense onmiddellik raak te sien en te besweer. Dit verg dapper leierskap. Ons universiteit het rede om trots te wees op ons prestasies om groter oopheid en toeganklikheid te skep. Die afgelope 5 jaar het ons 61 studente uit lande soos die Soedan, Ethiopië, Kameroen, Botswana en Lesotho gedoktoreer. Boonop het 6 studente uit lande soos Korea en Indië by ons doktorsgrade verwerf en 11 uit lande soos Amerika en Duitsland. Dit is ons trots.

Ons aan die UV is dit aan ons land maar ook aan onsself verskuldig om nederig te bly en, waar nodig, ons hand diep in eie boesem te steek, maar terselfdertyd te beklemtoon dat ons nie gedefinieer wil word deur insidentele vergrype van ’n klein groep misleide studente nie – hoe erg hul optrede ook al is. Ons reken daarmee af, maar ons wil graag onsself erken as deelgenote aan die erfenis van die nasionale sonde van rassisme, maar ’n universiteit wat transformasie aktief nastreef. Ons is trots op ons oopheid en wat daaruit voortspruit. Op die oomblik is ons onsosiale tradisie van herkoms Afrikaans en Sotho en is ons daarop ingestel om, waar doenlik en waar dit vereis word, Engels as internasionale taal in te bou in ons pogings om mekaar te vind eerder om ons trotse kultuur tradisies te vergeet.

DIE raad, die senaat, die rektor, die personeel van die universiteit wil saam met studente en werkers opnuut geleenthede soek om in gesprek met mekaar te bly. Ons wil saam opgewonde bly oor die moontlikheid van heling, groei en transformasie wat die onlangse insident vir ons geskep het.

Artikel in Die Burger, Saterdag 22 Maart 2008

We use cookies to make interactions with our websites and services easy and meaningful. To better understand how they are used, read more about the UFS cookie policy. By continuing to use this site you are giving us your consent to do this.

Accept